tokamak
fiz. pułapka magnet. zamknięta, służąca do wytwarzania gorącej plazmy i badania warunków zachodzenia kontrolowanej reakcji termojądrowej (pułapka magnetyczna);
[ros. toroidalnaja kamiera s magnitnoj katuszkoj],
tokamak
Encyklopedia PWN
gł. część t. stanowi pierścieniowa komora próżniowa obejmująca rdzeń transformatora, wypełniona zjonizowanym gazem deuterowym lub deuterowo-trytowym; pole magnet. transformatora indukuje w pierścieniu gazu prąd, który powoduje wyładowanie w gazie i dalszą jego jonizację, aż do wytworzenia plazmy i silnego jej ogrzania; jednocześnie poprzeczne do osi komory pole magnet. pochodzące od tego prądu ściska plazmę i utrzymuje ją w postaci zwartego sznura; do stabilizacji pierścienia plazmowego służy bardzo silne pole magnet. wytwarzane przez cewki umieszczone na obwodzie komory (linie sił pola magnet. są w rezultacie skręcone śrubowo). Koncepcję t. oprac. A. Sacharow i I. Tamm (1950); pierwsze urządzenia tego typu zbudowano w latach 50. XX w. w Inst. Energii Atom. w Moskwie. W t. JET (ang. Joint European Tokamak) w Culham, W. Brytania, w ramach programu Unii Eur. 9 XI 1991 przeprowadzono eksperyment termojądrowy, w którym po raz pierwszy zauważono neutrony z reakcji deuteru i trytu; reakcję udało się utrzymać przez ok. 2 s, uzyskując moc ok. 1 MW (1993 uzyskano moc 3 MW, jednak i w tym przypadku była ona mniejsza niż włożona); 1994 z reakcji deuter–tryt w t. TFTR (Princeton, USA) uzyskano ok. 10 MW przez ok. 0,5 s.
