świadomość historyczna

świadomość historyczna,

zdolność postrzegania losów własnych i swojej grupy jako części linearnego procesu historycznego;

w innym znaczeniu świadomość historyczna to zespół wyobrażeń odnoszących się do przeszłości, zwłaszcza przeszłości grupy, z którą jednostka identyfikuje się (np. narodu, Kościoła, państwa, partii); w tym ujęciu świadomość historyczna jest synonimem pamięci zbiorowej, tradycji, pamięci publicznej itp.; świadomość historyczna jest silnie zabarwiona emocjonalnie, nie jest równoważna z wiedzą o faktach historycznych (choć dla jej kształtowania szkolne nauczanie historii nie jest bez znaczenia), jest to raczej reakcja na rzeczywiste lub wyimaginowane fakty, mająca za podstawę solidarność z grupą, o której przeszłość chodzi; świadomość historyczna służy legitymizacji lub delegitymizacji działalności członków grupy jako zgodnej lub niezgodnej z jej tradycją; składnikami świadomości historycznej są pozytywne lub negatywne oceny postaci i wydarzeń historycznych, przykłady czynów godnych naśladowania, pozytywna lub negatywna ocena przeszłości w porównaniu z teraźniejszością itd.; przekaźnikami świadomości historycznej są, oprócz szkoły, tradycja rodzinna, literatura i sztuka, propaganda, obchody świąt i rocznic itd.; stan świadomości historycznej zależy m.in. od takich czynników, jak: charakter kultury, typ osobowości, znaczenie reminiscencji historycznych dla podtrzymywania tożsamości grupy itp.