strumień cieplny Ziemi

strumień cieplny Ziemi, strumień geotermiczny,

strumień ciepła płynący z wnętrza Ziemi.

Całkowity s.c.Z. wynosi ok. 3,8 · 10¹³ W, co po podzieleniu przez pole powierzchni Ziemi daje średnią gęstość strumienia na 1 m² (także nazywaną s.c.Z.) równą ok. 0,07 W · m⁻². Jest to kilka tys. razy mniej ciepła niż Ziemia otrzymuje od Słońca (słoneczna stała). Ocenia się, że ok. 65–85% ciepła wypływającego z Ziemi jako strumień cieplny jest uzupełniana przez ciepło wytwarzane przez pierwiastki promieniotwórcze, reszta s.c.Z. prowadzi do oziębiania wnętrza Ziemi. Poza obszarami wulk. gęstość strumienia cieplnego nie ulega dużym zmianom; średnia gęstość strumienia dla kontynentów (razem z szelfem) wynosi 0,056 W · m^–2, przy czym dla Afryki jest najniższa: 0,050 W · m⁻², dla Australii zaś najwyższa: 0,064 W · m^–2. Pewna część (poniżej 30%) strumienia cieplnego na kontynentach jest wytwarzana w skałach skorupy ziemskiej przez pierwiastki promieniotwórcze, a pozostała — dopływa z płaszcza Ziemi. Średnia gęstość strumienia dla skorupy oceanicznej wynosi 0,078 W · m^–2. Dla dna oceanicznego występuje wyraźna zależność: im dno jest starsze, tym gęstość s.c.Z. jest mniejsza; jest to zgodne z teorią tektoniki płyt litosfery, wg której dno oceaniczne powstaje w tzw. strefach rozrostu dna (ekspansja dna oceanicznego). W strefach wulk. gęstość strumienia cieplnego może być znacznie większa niż średnia dla Ziemi; wzrost gęstości strumienia jest spowodowany wdzieraniem się gorącej magmy lub wody w skały skorupy ziemskiej lub na jej powierzchnię. Sumaryczny wypływ ciepła w tych obszarach jest jednak nieduży w stosunku do całkowitego s.c.Z. i nie zmienia ogólnego bilansu cieplnego planety.