stromatolit

stromatolit

[gr. strṓma ‘okrycie’, líthos ‘kamień’],

geol. wapienna struktura biosedymentacyjna, o wyraźnej laminacji, zawdzięczająca powstanie jednokomórkowym nitkowatym sinicom porastającym dno zbiornika wodnego, wydzielającym lepką substancję na powierzchni nitek;

substancja ta powoduje tworzenie się maty (plechy) glonowej, będącej zalążkiem stromatolitów, która przechwytuje i więzi opadający osad, najczęściej muł węglanowy. Stromatolity są znane w skałach osadowych o wieku ponad 3,5 mld lat, i są najstarszymi śladami życia na Ziemi; szczyt ich rozwoju, zróżnicowania i zasięgów występowania przypada na erę proterozoiczną, co zapewne ma związek z rozwojem w tym czasie kontynentów i szelfów. Stromatolity prekambryjskie, powstające na tych szelfach osiągały miąższości rzędu kilkuset (i więcej) metrów, np. na Syberii, niespotykane nigdy w późniejszej historii geologicznej; za przyczynę ograniczenia rozwoju stromatolitów przyjmuje się pojawienie się organizmów, dla których stromatolity stanowiły pożywienie. W Polsce stromatolity są znane m.in. z utworów jury Gór Świętokrzyskich i Tatr.

Współcześnie stromatolity powstają głównie w ciepłych i często bardzo zasolonych strefach płytkich mórz, w miejscach, gdzie mata nie zostaje zjedzona przez organizmy roślinożerne; współczesne stromatolity są opisywane np. z platform węglanowych, m.in. z Ławicy Bahamskiej, stref pływowych na Florydzie czy z Zatoki Rekiniej w Australii.