społeczeństw pierwotnych sztuka,
pojęcie obejmujące sztukę społeczeństw, które nie uległy jeszcze zasadniczym przemianom pod wpływem kontaktów z Europą (sztuka ludów Afryki na południe od Sahary, niektórych ludów południowo-wschodniej Azji, pewnych plemion Sumatry, Borneo, Australii i Oceanii, ludów kręgu subarktycznego i arktycznego, autochtonicznych ludów obu Ameryk).
społeczeństw pierwotnych sztuka
Encyklopedia PWN
Odrębność sztuki społeczeństw pierwotnych w stosunku do sztuki społeczeństw cywilizowanych polega na jej ścisłej funkcjonalności w aspekcie magicznym i społecznym; obejmuje przede wszystkim: budownictwo (zwłaszcza drewniane i z gliny), rzemiosło (kowalstwo, obróbka drewna i skór, snycerstwo, garncarstwo, tkactwo, plecionkarstwo), rzeźbę (kamienna, w glinie, a zwłaszcza w drewnie i kości) i, w znacznie mniejszym stopniu, malarstwo; osobny dział stanowią trwałe ozdoby ciała (skaryfikacja, tatuaż), a także uczesanie, strój i wszelkie inne ozdoby; do sztuki społeczeństw pierwotnych zalicza się również folklor.
Cechą charakterystyczną sztuki społeczeństw pierwotnych jest niewystępowanie sztuki monumentalnej i korzystanie z najłatwiej dostępnych materiałów. Wytwarzanie dzieł sztuki społeczeństw pierwotnych jest czynnością ważną społecznie, obwarowaną licznymi nakazami i zakazami. Dzieło sztuki pełni najczęściej funkcję łącznika między światem ludzi a światem duchów i zmarłych przodków, musi więc odpowiadać określonym wymogom formalnym i magicznym; ogranicza to w znacznym stopniu inwencję twórczą artystów, ale nadaje też dziełu siłę magiczną i przynosi mu uznanie całej grupy społecznej; niezmienność tych zasad wpływa na trwałość schematów formalnych, stąd płynie przywiązanie do bardzo dawnych typów ornamentów lub proporcji wymiarów rzeźby. W rzeźbie występują głównie figury przodków i zwierząt, fetysze, rzadziej przedstawienia figuralne współplemieńców; ekspresyjność rzeźb potęgują polichromia i jaskrawe kolory, często o znaczeniu magicznym. Malarstwo obejmuje pokrywanie deseniem lub kompozycję ścian domów, łodzi lub niektórych większych przedmiotów. W rzemiośle, którego tradycje sięgają w poprzednie tysiąclecie, można zaobserwować zmiany technik i wzorów wytwórczości wynikające z zapotrzebowania turystów europejskich i amerykańskich.
Kontakty sztuki społeczeństw pierwotnych ze sztuką europejską rozwinęły się w okresie kolonialnym; początkowo negatywne opinie o sztuce społeczeństw pierwotnych zmieniły się pod wpływem nowoczesnych prądów w sztuce europejskiej i w estetyce; sztuka ta inspirowała m.in. kubistów (pojęcie przestrzeni), a jej elementy występują także obecnie w kolekcjach wielu projektantów mody światowej; w wielu krajach zbiory sztuki społeczeństw pierwotnych są eksponowane w specjalnych muzeach.
