samobójstwo

samobójstwo,

celowe zachowanie samodestrukcyjne prowadzące do śmierci biol.;

może mieć charakter gwałtowny (np. samobójstwo przez powieszenie się) lub stopniowy (np. samobójstwo przez zagłodzenie się); najczęściej, także w Polsce, zakwalifikowanie przypadku śmierci jako samobójstwa wymaga stwierdzenia intencji pozbawienia się życia, co ze względu na sposób, a także często społ. napiętnowanie samobójstwa nie zawsze jest możliwe; obniża to wiarygodność i międzynar. porównywalność oficjalnych statystyk samobójstw, nie obejmujących przypadków zakwalifikowanych (z braku dowodów zamiaru odebrania sobie życia) jako zgony w wyniku nieszczęśliwego wypadku lub z innych przyczyn. Zamiar pozbawienia się życia może być świadomy lub nieświadomy, sygnalizowany wcześniej lub nie, rzeczywisty lub — w różnym stopniu — symulowany (tzw. demonstracje samobójcze stanowiące większość samobójstw usiłowanych, nie kończących się śmiercią). Próby rozróżniania prawdziwych zamiarów samobójczych (dążenia do śmierci) od demonstracji samobójczych, wyrażających raczej apel o pomoc lub zainteresowanie i zmierzających do zmiany zachowania innych ludzi — mogą okazać się zawodne. Proporcję samobójstw dokonanych do usiłowanych szacuje się na 1:10; ryzyko skutecznego zamachu samobójczego jest wyższe w przypadku: mężczyzn, osób starszych, osamotnionych, uzależnionych od alkoholu lub leków oraz chorych psychicznie. Etiologia samobójstw jest bardzo złożona; badająca te problemy suicydologia wyróżnia wśród przyczyn prowadzących do samobójstw czynniki sprzyjające intencjom samobójczym (genetyczne, biopsychiczne, kulturowe), bodźce prowokujące (stresowe przeżycia, jak np. zawód miłosny, utrata pracy, choroba fiz., osamotnienie) oraz warunki ułatwiające realizację zamiaru samobójstwa (dostępność bezbolesnych, pewnych i łatwych metod pozbawienia się życia). Głównym czynnikiem biopsychicznym sprzyjającym samobójstwu jest depresja; empiryczne potwierdzenie znajduje socjol. teoria É. Durkheima zakładająca, że czynnikiem sprzyjającym samobójstwom jest nadmierna lub zbyt słaba kontrola społ. nad jednostką. Większość religii (chrześcijaństwo, islam, judaizm) zakazuje samobójstw, w niektórych kulturach (np. Japonia, Indie) samobójstwa popełniane w pewnych okolicznościach są usankcjonowane tradycją i spotykają się ze społ. i rel. akceptacją. Najwyższe wskaźniki samobójstw (w proporcji do liczby ludności) 1996 były na Litwie, w Rosji, Estonii; najniższe — w krajach muzułmańskich. Polska należy do krajów o średnim współczynniku samobójstw W pol. prawie karnym samobójstwo nie jest przestępstwem i jego usiłowanie nie podlega karze, przestępstwem jest doprowadzenie do samobójstwa innej osoby.