rugi chłopskie

rugi chłopskie,

całkowite lub częściowe usuwanie chłopów z uprawianej przez nich ziemi w celu powiększenia obszarów dominialnych;

w Polsce spotykane już w średniowieczu, rezultat komasacji dóbr wielkiej własności; w okresie rozwoju folwarku pańszczyźnianego XV–XVII w. raczej sporadyczne (brak siły roboczej), oznaczały na ogół przenoszenie chłopów na mniejsze, gorsze lub nie zagospodarowane grunty; w Galicji zakazane 1786, w Wielkopolsce w domenach państwowych — ustawą pruską 1794; w Rzeczypospolitej przeciwko rugom chłopskim występował S. Staszic, zakazywał ich uniwersał połaniecki 1794; w Księstwie Warszawskim dekret grudniowy 1807 umożliwił rugi chłopskie bez odszkodowania, co spowodowało masowe włączanie ziem chłopskich do folwarków; w Królestwie Polskim w latach 30. i 40. XIX w. często stosowane w dobrach prywatnych; zjawisko rugów chłopskich ostatecznie przerwało uwłaszczenie chłopów.

Bibliografia

W. Rusiński Rugi chłopskie w Europie Środkowo-Wschodniej w XVI–XVIII w., „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1977.