rozumienie

rozumienie:

filoz.:

1) intelektualne ujęcie istoty bytu; w świetle realizmu teoriopoznawczego Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu rozumienie jest dokonującym się w intelekcie możnościowym, biernym odbiorem istotowych pryncypiów spotkanego bytu wraz z jego właściwościami transcendentalnymi (jedność, odrębność, realność i inne) i stanowi podstawę wszelkich działań intelektu czynnego, polegających na tworzeniu pojęć, zadań i rozumowań;

2) przywłaszczanie przez człowieka znaczeń egzystencjalnych w procesie interpretacji tekstów kulturowych i świadomego odniesienia się do sposobów własnego bytowania w świecie; tak ujęte rozumienie stało się głównym przedmiotem badań hermeneutycznych (np. F.D.E. Schleiermacher, W. Dilthey, M. Heidegger, H.-G. Gadamer); ma charakter procesualny i uwarunkowany; jest obarczone subiektywizmem i nigdy nie jest ostateczne, na co wskazują koncepcje przedrozumienia, koła hermeneutycznego czy konfliktu interpretacji; hermeneutyka;

3) główna kategoria metodologii nauk humanistycznych; zdaniem Diltheya, o ile nauki przyrodnicze dążą do wyjaśniania rzeczywistości (das Erklären), o tyle nauki humanistyczne — do rozumienia (das Verstehen) człowieka jako bytu obdarzonego duchowością, której korelatem są wytwory kulturowe; postulat rozumiejącej interpretacji został rozszerzony na kategorię działań ludzkich i stał się podstawą programu „socjologii rozumiejącej” (M. Weber) i „psychologii rozumiejącej” (E. Spragner); współcześnie w metodologii humanistyki przyjmuje się 2 rodzaje rozumienia: takie, które jest związane z czynnością interpretacji symboli kulturowych, oraz takie, które osiąga się dopiero dzięki genetycznej, strukturalnej bądź funkcjonalnej wykładni zjawisk społecznych, polegającej na włączeniu ich w kontekst kulturowy, w którym występują;

4) proces umysłowy i przedmiot badań psychologii poznawczej;

5) pot. wczuwanie się w treść cudzych przeżyć, motywów postępowania lub świat wartości, związane z dążeniem do poznania bądź wręcz uznania ich racji.