przestrzeń

przestrzeń,

filoz. jedna z podstawowych (oprócz czasu) cech materii,

zwykle charakteryzowana jako całokształt stosunków zachodzących między współistniejącymi obiektami (przedmiotami) materialnymi, tj. ich wzajemne rozmieszczenie (odległości), ich rozmiary i kształty, określone przez rozkład materii w ruchu. W filozofii głównymi problemami dotyczącymi przestrzeni były wzajemne relacje między przestrzenią a materią oraz między pojęciem przestrzeni a zmysłowym poznaniem cech przestrzennych. W koncepcji Platona przestrzeń została ujęta jako czynnik pośredniczący między światem idei a światem przedmiotów dostępnym zmysłom, przestrzenność zaś uznana za jedyną cechę wspólną tych przedmiotów; Arystoteles, wiążąc przestrzeń z materią, dał podstawę poglądom o obiektywnym charakterze przestrzeni jako koniecznej i powszechnej cechy rzeczy; R. Descartes traktował przestrzeń (rozciągłość) jako atrybut materii (negacja pojęcia próżni, tj. przestrzeń bez materii), I. Newton zaś uznał ją za byt samoistny, od materii niezależny (koncepcja przestrzeni absolutnej); I. Kant, kwestionując obiektywność przestrzeni, określił ją jako daną a priori „formę zmysłowości” (oglądu), tj. cechę umysłu ludzkiego, stanowiącą warunek wszelkiego postrzegania (poznania). Teoria względności A. Einsteina, ujawniając ścisły związek przestrzeni i czasu (pojęcie czasoprzestrzeni) i obalając tezę o absolutności (samoistności) przestrzeni, dostarczyła naukowych podstaw tezie o atrybutywnym, w stosunku do materii, charakterze przestrzeni.