powielacz
 
Encyklopedia PWN
powielacz,
stosowane dawniej urządzenie (z napędem ręcznym lub elektr.) do otrzymywania odbitek (powielania) oryginałów (tekstów, rysunków kreskowych itp.) na papierze przy użyciu matrycy jako nośnika powielanego obrazu.
W zależności od rodzaju matrycy rozróżnia się: p. hektograficzne, zw. też spirytusowymi — matryca ma postać arkusza powlekanego papieru, na który nanosi się obraz (ręcznie lub za pomocą maszyny do pisania) przy użyciu kalki, tj. arkusza papieru pokrytego masą hektograficzną (np. mieszanina wosku i odpowiedniego barwnika); powielanie polega na przeniesieniu (metodą dociskową) obrazu z matrycy na papier zwilżony cieczą (zwykle zawierającą alkohol etylowy), rozpuszczającą barwnik masy hektograficznej. P. kolodionowe — matrycę stanowi arkusz przepuszczającej farbę specjalnej bibuły, pokrytej nieprzepuszczalną masą kolodionową (kolodium), a obraz tworzą dziurki w warstwie kolodionowej, wykonane np. maszyną do pisania lub metodą fotoelektryczną; powielanie polega na przetłaczaniu farby przez dziurki matrycy. W p. hektograficznych z jednej matrycy uzyskiwano zaledwie kilkanaście, w p. kolodionowych — do ok. 100 odbitek o niezbyt wysokiej jakości. Rzadziej stosowano: p. woskowe i p. białkowe, działające na podobnej zasadzie co kolodionowe, różniące się od nich matrycami (składem warstwy powlekającej bibułę), oraz p. offsetowe, w których obraz był przenoszony z matrycy offsetowej (blachy metalowej), przemiennie zwilżanej wodą i farbą, na cylinder pokryty obciągiem gumowym, a z niego na papier.
P. zaczęto stosować w latach 30. XX w.; w latach 50. (w Polsce w 60.) były stopniowo wypierane przez urządzenia elektrofot. (elektrofotografia) umożliwiające uzyskanie odbitek o znacznie wyższej jakości. W Polsce w latach 80. XX w. były wykorzystywane do powielania wydawnictw drugiego obiegu.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia