polskie szkło
 
Encyklopedia PWN
polskie szkło,
różnego rodzaju wyroby szklane produkowane w Polsce na przestrzeni wieków;
najstarsze odkryto na Wolinie (X–XI w.). Huty szklane lokowano w okolicy ważniejszych grodów już na przeł. XII i XIII w. (Kruszwica); od pocz. XIV do połowy XVII w. na terenie Rzeczypospolitej działały 93 huty (w tym 3 w W. Księstwie Litew., np. od 1547 w Wilnie), tworząc ośrodki szklarskie, m.in.: myślenicko-dobczycki, łagowsko-kielecki, częstochowski, radoszycko-szydłowiecki, gdański; wykonywano w nich typowe dla środkowej Europy szkła leśne (także szkło okienne); w 2. poł. XVII w. kryzys ekon. spowodował ograniczenie produkcji szkła; na pocz. XVIII w. pod wpływem działalności gosp. Augusta II założono w różnych częściach kraju huty szkła kryształowego, m.in.: na Bielanach pod Warszawą (przeł. 1710 i 1711–1724), w Lubaczowie (przeł. 1717 i 1718–przed 1778; lubaczowskie szkła), Nalibokach (1722–1862; nalibockie szkła) i Urzeczu (1737–1846; urzeckie szkła), Cudnowie (1743–przed 1885); produkowały one naczynia o formach określanych jako typy p.sz. (duże flety, kielichy toastowe). Od końca XVII do 1. poł. XIX w. na terenie Polski działało też ok. 250 hut szkła prostego i okiennego. W 1. poł. XIX w. do największych hut szklanych w Królestwie Pol. zaliczano: Czechy k. Garwolina (1822–1983?), Zajączek w Jasieniu (1824–1918?), Golicynów w Starej Wsi (ok. 1840–1918?), produkujące luksusowe, szlifowane szkło kryształowe w czeskim i ang. stylu. W 2. poł. XIX w. założono huty: w Ząbkowicach (1883, szkło prasowane w stylu amer.), Anna (1889) i Kara (1897) w Piotrkowie Trybunalskim (połączone 1907 pod nazwą Hortensja), Niemen (ok. 1894) w Brzozówce, specjalizujące się w szklanych serwisach stołowych. W 1918–39 na terenie Polski działało ok. 120 hut szklanych, w większości produkujących szkło okienne i opakowaniowe; niektóre z nich (np. huta Niemen) wykonywały szkła w stylu Art Déco. Po II wojnie świat. produkcja szkła użytkowego podlegała nadzorowi Inst. Wzornictwa Przem. (zał. 1950); szkło artyst. powstawało gł. w środowiskach: wrocławskim (S.K. Dawski, H.A. Tomaszewski, J.D. Drost i in.), warsz. (H. Jastrzębowska, W. Zawidzka-Manteuffel) i krak. (J. Podleska, J. Orkusz); artyści współpracowali m.in. z hutami: Julia i Józefina (Szklarska Poręba), Irena (Inowrocław), Barbara (Polanica Zdrój).
Aleksandra Kasprzak
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia