pluton

rys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

pluton, Pu, plutonium,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 94;

Symbol: Pu

Nazwa łacińska: Plutonium

Liczba atomowa: 94

Pierwiastek promieniotwórczy: tak

Odkrycie: 1940

Odkrywca: Seaborg Glenn Theodore

promieniotwórczy, liczba masowa najtrwalszego izotopu 244 (czas połowicznego rozpadu T_1/2 = 8 · 10⁷ lat); p. należy do rodziny aktynowców (zaliczany do transuranowców); srebrzystobiały metal; temperatura topnienia 641°C, temperatura wrzenia 3232°C, gęstość 19,84 g/cm³; tworzy 6 odmian alotropowych; aktywny chemicznie, ogrzany szybko utlenia się, rozdrobniony jest piroforyczny; roztwarza się w kwasie solnym, odporny na działanie stężonych kwasów: azotowego i siarkowego (pasywacja) oraz alkaliów; występuje na stopniach utlenienia od II do VI (najtrwalsze III i IV); znane są tlenki plutonu (np. PuO, PuO₂), halogenki (np. PuCl₃, PuF₅), siarczki (PuS, Pu₂S₃) oraz związki z azotem, węglem, krzemem i związki koordynacyjne; p. i jego związki należą do najsilniejszych znanych trucizn nieorg.; jego dopuszczalne stężenie w powietrzu jest 10⁷ razy mniejsze niż dopuszczalne stężenie cyjanowodoru; w organizmie kumuluje się w szpiku kostnym — z uwagi na emisję cząstek α jest bardzo niebezpieczną substancją radioaktywną. W znikomych ilościach występuje w skorupie ziemskiej (towarzyszy rudom uranu); izotop ²³⁹Pu (T_1/2 = 24 360 lat), wytwarzany w reaktorach jądr., jest stosowany jako paliwo jądr. oraz materiał rozszczepialny broni atomowej; izotop ²³⁸Pu jest wykorzystywany jako źródło energii niektórych aparatur pracujących w kosmosie. Pluton (izotop ²³⁸Pu) otrzymali 1940 G.Th. Seaborg i współpracownicy.