neolityczne sanktuaria
 
Encyklopedia PWN
neolityczne sanktuaria,
archeol. budowle lub miejsca, w których odbywały się praktyki magiczne lub obrzędy religijne;
najstarsze (VII tysiąclecie p.n.e.) pochodzą z neolitu preceramicznego (m.in. budowle w Çayönü we wschodniej Anatolii związane z ofiarami z ludzi); z okresu neolitu ceramicznego (6500–5800 p.n.e.) znane są sanktuaria z Çatalhöyük. W Europie za najstarsze s.n. uznaje się dużą drewnianą budowlę (10 x 10 m) w Nea Nikomidhia (Macedonia, Grecja) z depozytami wotywnymi (m.in. figurki antropomorficzne, kilkaset glinianych dysków symbolizujących słońce); w wieloizbowych domach w Junacite (Bułgaria) odkryto specyficzne pomieszczenia interpretowane jako sanktuaria rodzinne; szczególnie spektakularne sanktuaria pojawiły się gł. w basenie M. Śródziemnego (wysepka Ghawdex, Malta) i w zachodniej Europie wraz z ideą megalityczną; są znane sanktuaria bryt., na czele ze Stonehenge; na uwagę zasługuje drewniana koncentryczna konstrukcja w Quenstedt (Niemcy). Na terenie Polski znajdowała się kolista konstrukcja kamienna, zidentyfikowana 1877 (obecnie już nie istnieje) w Trzebczu; na Niżu Europejskim s.n. stanowiły często niewielkie jeziorka polodowcowe, gdzie składano obrzędowe ofiary, odkrywane dzisiaj w torfach (tzw. depozyty bagienne) na terenie Danii, Polski (Sadłużek).
Włodzimierz Wojciechowski
Bibliografia
Z. Krzak Megality Europy, Warszawa 1994;
J. Mellaart Çatal Hüyük: A Neolithic Town in Anatolia, London 1967.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia