kryminologia

kryminologia

[łac. crimen ‘przestępstwo’, gr. lógos ‘słowo’, ‘nauka’],

nauka zajmująca się badaniem przestępstw i in. zjawisk dewiacyjnych w ich kontekście społ., zbieraniem informacji na temat sprawcy i ofiary czynu dewiacyjnego, wiedzą o przestępczości jako szczególnym fenomenie społ. oraz o funkcjonowaniu społ. mechanizmów kontroli.

Tradycyjnie w kryminologii wyróżnia się: etiologię kryminalną — naukę o przyczynach przestępczości, fenomenologię kryminalną — naukę o rozmiarach, strukturze i dynamice zachowań przestępczych, oraz wiktymologię penalną — naukę o ofierze przestępstwa i pomocy pokrzywdzonym. Do kryminologii zalicza się też najczęściej kryminalną politykę, jako naukę o działaniach podejmowanych w celu zapobiegania i zwalczania przestępczości. Za twórcę nazwy kyminologia uważa się fr. lekarza antropologa P. Topinarda, który użył jej 1879. W hist. rozwoju kyminologii występowały 2 kierunki: biol. — przyjmujący, że przestępstwo jest uwarunkowane czynnikami indywidualnymi jednostki, oraz socjol. — warunkujący przestępstwo wpływami środowiska społecznego. Polska kryminologia kształtowała się od końca XIX w.; obecnie badania kryminologiczne są prowadzone m.in. przez szkoły wyższe, Zakład Kryminologii PAN (od 1960 wydaje „Archiwum Kryminologii”) i Inst. Wymiaru Sprawiedliwości przy Minist. Sprawiedliwości.