kriostat

kriostat

[gr. krýos ‘mróz’, statós ‘stojący’, ‘postawiony’],

urządzenie do utrzymywania stałej, niskiej temperatury;

najprostszym k. jest naczynie Dewara napełnione substancją oziębiającą, np.: lodem, kriohydratami, mieszaniną zestalonego ditlenku węgla z alkoholem, acetonem, toluenem, ciekłymi gazami wrzącymi pod ciśnieniem atmosferycznego lub obniżonym, zestalonymi gazami. Konstrukcja k. powinna zapewnić ograniczenie dopływu ciepła z zewnątrz — jako izolację k. od otoczenia stosuje się próżnię, w której umieszcza się do kilkudziesięciu ekranów refleksyjnych (tzw. superizolacja); największe k. służą do utrzymywania w temperaturze kilku K dużych magnesów nadprzewodzących (np. w akceleratorach cząstek, tokamakach) i mogą zawierać do kilku t ciekłego helu; najmniejsze — stosowane do krótkotrwałego oziębiania elementów elektronicznych (np. w detektorach podczerwieni), mają pojemność kilkudziesięciu cm³. W badaniach materiałów w niskich temperaturach stosuje się k. przepływowe, zasilane w sposób ciągły ciekłym helem lub azotem, który odparowuje w wymienniku ciepła mającym kontakt cieplny z badaną próbką; powstałe pary wykorzystuje się do ekranowania dopływu ciepła do przewodu zasilającego wymiennik. W badaniach biol., histolog. i histochem. stosuje się k. utrzymujące umiarkowanie niskie temperatury, np. rzędu 250 K (niekiedy używa się też k. pracujących w temperaturze wrzącego azotu); są one często połączone z mikrotomem.