kosmetyki

kosmetyki

[gr.],

środki do oczyszczania, pielęgnowania i upiększania skóry, włosów, paznokci i oczu, także do maskowania defektów urody.

Do pielęgnacji i upiększania ciała są stosowane: kremy (nawilżające, natłuszczające, nawilżająco-natłuszczające, z przeznaczeniem np. dla nastolatków, dla cer dojrzałych, jako kremy ochronne); balsamy i śmietanki (gł. do pielęgnacji całego ciała, zwłaszcza po kąpieli); płyny do kąpieli (roztwory wodne środków powierzchniowo czynnych z dodatkiem m.in. składników osłaniających przed wysuszeniem, natłuszczających, środków pianotwórczych); pomadki do ust, pudry, sztyfty maskujące i tusze do rzęs (służące do upiększania, a także do maskowania wad); dezodoranty (powstrzymujące rozwój bakterii) i antyperspiranty (zapobiegające wydzielaniu potu) produkowane w opakowaniach aerozolowych, kulkowych (roll-on) lub w postaci sztyftu. Ważną grupą kosmetyków są preparaty przeciwsłoneczne, które zawierają promieniochronne substancje; wśród kosmetyków promieniochronnych są preparaty niezmywalne po zetknięciu z wodą — można je stosować przy częstych kąpielach. Do pielęgnacji i ochrony włosów są stosowane: szampony, produkowane w formie płynnej (również z dodatkiem środka ułatwiającego rozczesywanie, tzw. 2 w 1) i suchej; odżywki, stosowane łącznie z szamponem (2 w 1) lub oddzielnie (odżywiają włosy, np. przez dodatek keratyny, ułatwiają rozczesywanie, nadają włosom połysk, ułatwiają układanie); farby do włosów, środki koloryzujące i płukanki (produkowane z dodatkiem składników osłaniających, utrwalających barwę i chroniących przed wpływem promieniowania UV na zmianę koloru); preparaty do trwałego układania włosów i do modelowania (często z dodatkiem ziół w celu ochrony przed działaniem środka skręcającego włosy); lakiery i żele do utrwalania włosów (zawierające preparaty polimerowe utrwalające fryzurę, chroniące przed wchłanianiem wilgoci, a jednocześnie nie zlepiające włosów i łatwo zmywalne). Ważną grupę kosmetyków stanowią kosmetyki dla dzieci i niemowląt, które obejmują np. kremy, szampony, oliwki, zasypki i pudry. Mają one na celu ochronę skóry noworodka i małego dziecka przed wpływem warunków otoczenia przy jeszcze niedostatecznie wykształconej przez naskórek ochronnej warstwie lipidowej. Cechuje je duża delikatność, nie zawierają kompozycji zapachowych (lub zawierają je w niedużych ilościach).

Kosmetyki w swoich prostych formach są znane od wieków, np. już w staroż. Egipcie stosowano olej rycynowy jako balsam ochronny, Grecy jako pierwsi zastosowali specjalną mieszankę (wosk pszczeli, olej z oliwek i woda różana) do nacierania, która stanowiła pierwotną wersję kremu; jeszcze na pocz. XX w. stosowano w celach kosmetycznych tłuszcz wytopiony z kuprów kaczek, zawierający składniki wygładzające skórę — purcelinę (mieszaninę estrów, które dzisiaj otrzymuje się syntetycznie). W rozwoju kosmetyków bardzo ważne było wprowadzenie do receptur takich substancji, jak: wazelina, lanolina, lecytyny i produkty roślinne oraz opracowanie sposobu utrwalania termodynamicznie niestabilnej formy, jaką jest emulsja. Pierwszy krem będący emulsją typu woda w oleju (Nivea) wyprodukowano 1911. W 2. poł. XX w. nastąpił dynamiczny rozwój pozyskiwania i wykorzystania w kosmetykach substancji biologicznie czynnych, np.: witamin, protein, ceramidów, wyciągów lub ekstraktów z roślin, oraz w sposobie ich wprowadzania do kosmetyków, np. w postaci liposomów. W latach 70. nabrała znaczenia nowa grupa kosmetyków, tzw. kosmetoleków (kosmetoceutyków), do których są zaliczane te kosmetyki, które oprócz działania kosmetycznego wykazują działanie leczn. lub wspomagające leczenie.