kawaleria
 
Encyklopedia PWN
kawaleria
[wł.],
konnica, jazda,
wojsko walczące konno;
jeden z podstawowych rodzajów wojska od czasów najdawniejszych aż do XX w. W starożytności kawaleria odgrywała rolę drugorzędną; większe znaczenie miała u ludów koczowniczych, również w Asyrii, a później w Persji; w Grecji nieliczna; znacznie rozbudowana przez Aleksandra III Wielkiego (decydującą rolę odgrywała jazda ciężka — hetajrowie); w Rzymie konnica początkowo wchodziła w skład legionu w sile 300 jeźdźców; w armii kartagińskiej Hannibala występowała jazda ciężka, hiszp. i galijska; podobnie w państwie bizant. istniała ciężka jazda pancerna — katafrakci; jazdą lekką była konnica perska, maced. arkoboliści i jazda numidyjska w wojsku kartagińskim. W średniowieczu siłę zbrojną stanowiła przede wszystkim ciężkozbrojna jazda rycerska (składająca się z tzw. kopii, łączonych w chorągwie), uzbrojona w kopie, miecze oraz zbroje i tarcze; w Polsce jazda rycerska ukształtowała się w XII w.; w XIII w. Europa zetknęła się z b. ruchliwą i szybką konnicą mong. (tatar.), znacznie lżejszą od jazdy rycerskiej; odrodzenie piechoty przyczyniło się do powolnego upadku jazdy rycerskiej w 2. poł. XV w.; w Niemczech pojawiła się wówczas nowa jazda — rajtarzy i arkabuzerzy, uzbrojeni od XVI w. w broń palną. W czasach nowoż. pojawiła się dragonia (w połowie XVI w.), będąca początkowo konną piechotą; w XVI–XVII w. w Europie kawaleria była organizowana w regimenty i kompanie. Jazda pol. początkowo dzieliła się na chorągwie kopijnicze i strzelcze; ok. 1500 pojawiła się husaria — początkowo jazda lekka, z czasem najcięższy rodzaj jazdy pol.; jazdę lżejszą stanowiły chorągwie zw. kozackimi (na Litwie — petyhorcami), które ok. poł. XVII w. nabrały charakteru jazdy średniozbrojnej, tzw. pancernej, podczas gdy lekki typ kawalerii stanowiły chorągwie tatar. i wołoskie; w autoramencie cudzoziemskim oprócz dragonii była rajtaria i arkabuzeria. W XVII w. na zachodzie Europy pojawili się kirasjerzy; w XVIII w. w Polsce dawne pułki husarskie i pancerne zastąpiła kawaleria narodowa; nowy typ lekkiej jazdy pol., ułani, przyjął się w innych armiach eur.; w czasach napoleońskich pojawiły się pułki lansjerów, szwoleżerów, strzelców konnych (szaserów). Od poł. XIX w., wskutek powszechnego wprowadzenia do uzbrojenia broni gwintowanej, rola kawalerii malała, jednakże kawaleria jako jeden z zasadniczych rodzajów wojska przetrwała aż do II wojny światowej (m.in. w Polsce, Niemczech, ZSRR); na pocz. II wojny światowej strony walczące miały 63 dywizje kawalerii; po II wojnie kawaleria jako rodzaj wojska zanikła.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Kawaleria gen. Żeligowskiego pod Śniatyniem — kawaleria IV Dywizji strzelców polskich („Żelazna”) 12 VI 1919. Dała ona początek późniejszemu 14. pułkowi ułanów jazłowieckichfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kawaleria Legionów J. Piłsudskiego zimą 1914 r. w Karpatach. fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kawaleria obrońców Lwowa w listopadzie 1918. Oddział w alei placu powystawowego przed wyruszeniem na zwiadfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia