kancelaryjne systemy,
sposób rejestracji obiegu i porządkowania akt powstających w toku działalności urzędu;
kancelaryjne systemy
Encyklopedia PWN
s.k. powstały w rezultacie wprowadzenia zasady urzędowania na piśmie w sytuacji wewn. podziału pracy, decyzje podejmowane były w drodze obiegu pism między kancelarią i merytorycznymi komórkami urzędu, kontrolę zapewniała ich rejestracja w dzienniku podawczym; w Polsce w centralnych urzędach kolegialnych po 1764 pojawiły się tzw. akta czynności (protokół potoczny, protokół ekspedycji publicznych, aneksy); wraz z administracją państw rozbiorowych zostały wprowadzone rozwinięte systemy dziennikowe: system austriacki, porządkujący akta w układzie numerów dziennika i w wyłączonych fascykułach rzeczowych (tzw. rektyfikatach); system pruski — o rzeczowym układzie akt, podzielonych na ogólne i szczegółowe oraz rozbudowanej funkcji registratury w nadzorowaniu obiegu pism; system rosyjski — rzeczowo-chronologiczny, łączący akta dotyczące jednej sprawy na podstawie osobnej ich rejestracji w wykazie spraw; w Księstwie Warsz. powstał (oparty na pruskim) system polski, łączył on akta wg zasady alfabetyczno-rzeczowej i funkcjonował w Królestwie Pol. do 1867; w okresie międzywojennym upowszechnił się bezdziennikowy system kancelaryjny (w pol. urzędach administracji publicznej wprowadzony 1931), który, rezygnując z rejestracji pism w dzienniku podawczym, wykorzystał do celów manipulacyjnych sygnatury oznaczające hasła rzeczowe wykazu akt, najczęściej w układzie dziesiętnym.
