kaktusowate

kaktusowate, kaktusy, Cactaceae,

rodzina roślin z klasy dwuliściennych,

obejmująca ponad 1,5 tys. gatunków zebranych w 97 rodzajów (wg niektórych powyżej 2 tys. gatunków i 250 rodzajów); typowe sukulenty pędowe, wieloletnie, zielne lub częściowo zdrewniałe, czasem o pokroju drzewiastym lub krzewiastym; osiągają rozmiary od 1 cm (Blossfeldia) do 20 m (Carnegiea); kaktusowate są rodziną czysto amerykańską o zasięgu naturalnym od Kanady do Patagonii, z wyjątkiem niektórych gatunków Rhipsalis występujących w Afryce i na Madagaskarze; na innych kontynentach (Australia, obszar śródziemnomorski) przeniesione i zdziczałe; zajmują różne siedliska, najczęściej półpustynne — wykazują wiele przystosowań ekologicznych do przetrwania suszy (sukulenty); funkcję asymilacyjną pełni zielona łodyga. Pędy mięsiste, kuliste (np. mamilaria), walcowate (cereus), spłaszczone i członowane (opuncja), u gatunków epifitycznych — liściowate lub rózgowate (epifilum, ripsalis); pędy u większości gatunków żebrowane lub żebra podzielone na brodawki; charakterystyczne dla kaktusowatych są areole, z których wyrastają pęczki cierni, a także kwiaty i pędy boczne. Liście tylko u niektórych rodzajów wykształcone normalnie (peireskia), u opuncji zredukowane i krótkotrwałe, u większości zastąpione przez różnej wielkości ciernie. Kwiaty o różnych barwach i różnej wielkości (do 30 cm u królowej nocy), zapylane przez owady, czasem przez ptaki i nietoperze; owoc typu jagoda. Chętnie uprawiane rośliny ozdobne (m.in. cefalocereus, echinocereus, echinokaktus, echinopsis, epifilum, opuncja, cereus, mamilaria); lokalnie użytkowane na żywopłoty, jako pasza, drewno na opał i budulec; owoce wielu kaktusowatych są jadalne na surowo lub w przetworach (np. opuncja figowa); Lophophora williamsii dostarcza środka halucynogennego (pejotl), używanego przez Indian.

Zofia Orzeszkowska

Opuncja figowa (Opuntia ficus-indica)

Echinocactus grusonii