kadm

wyk. A. Dukata/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

kadm, Cd, cadmium,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 48;

Symbol: Cd

Nazwa łacińska: Cadmium

Liczba atomowa: 48

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 12 — cynkowce

Odkrycie: 1817

Odkrywca: Stromeyer Friedrich

względna masa atomowa 112,41; należy do grupy cynkowców; metal srebrzysty z niebieskawym odcieniem, kowalny i ciągliwy, łatwo topliwy; temperatura topnienia 320,95°C, temperatura wrzenia 765°C, gęstość 8,65 g/cm³; roztwarza się w kwasach; w powietrzu ulega pasywacji; stopień utlenienia II. Ważniejsze związki: tlenek CdO, wodorotlenek Cd(OH)₂, chlorek CdCl₂, bromek CdBr₂, jodek CdI₂, siarczan(VI) 3CdSO₄ · 8H₂O oraz siarczek CdS (kadmu siarczek); kadm tworzy związki koordynacyjne (np. z jonami chlorkowymi, cyjankowymi, z amoniakiem, aminami). Pary i rozpuszczalne związki kadmu są trujące; kadm działa rakotwórczo i teratogennie; gdy dostaje się do organizmu w małych ilościach, kumuluje się w nerkach, także w kościach, co w następstwie prowadzi do ich kruchości oraz zaniku szkieletu; zajmuje miejsce cynku w enzymach. W przyrodzie występuje w niewielkich ilościach, gł. w minerałach cynku lub, rzadziej, w postaci własnych minerałów, np. grenokitu; czysty kadm otrzymuje się z pyłów lub szlamów pocynkowych metodami hydrometalurgicznymi lub z pyłów pocynkowych metodami pirometalurgicznymi. Stosowany m.in. do ochronnego pokrywania metali (kadmowanie), jako składnik stopów niskotopliwych (wykorzystywanych w sygnalizacji przeciwpożarowej) i łożyskowych o małym współczynniku tarcia oraz średnio topliwych lutów, jako pochłaniacz neutronów oraz w akumulatorach; związki kadmu — siarczek, tellurek CdTe, selenek CdSe, są półprzewodnikami stosowanymi w optoelektronice, żółty siarczek używany również do wyrobu farb; związki kadmu są wykorzystywane w syntezie luminoforów. Kadm odkrył 1817 F. Stromeyer.