itr

rys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

itr, Y, yttrium,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 39;

Symbol: Y

Nazwa łacińska: Yttrium

Liczba atomowa: 39

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 3 — skandowce

Odkrycie: 1794

Odkrywca: Gadolin Johan

względna masa atomowej 88,90585(2); należy do grupy skandowców; srebrzysty metal, aktywny chemicznie; temperatura topnienia 1522°C, temperatura wrzenia 3338°C, gęstość 4,469 g/cm³; stopień utlenienia III; najlepiej znane związki i.: tlenek Y₂O₃, wodorotlenek Y(OH)₃, chlorek YCl₃, uwodnione sole, m.in.: siarczan, azotan, szczawian; i. występuje w przyrodzie w małych ilościach, gł. w gadolinicie, także monacycie i bastnasycie; jest stosowany w metalurgii, m.in. jako dodatek stopowy i odtleniacz metali nieżel., i. jest składnikiem ferrytów, nadprzewodników wysokotemperaturowych, niektórych katalizatorów; tlenek i. jest stosowany m.in. w produkcji termokatod do magnetronów, specjalnych gat. szkieł oraz w produkcji czerwonego luminoforu do kineskopów odbiorników telew.; syntet. granaty itrowo-żelazowe, itrowo-glinowe, itrowo-gadolinowe są wykorzystywane w technice laserowej i mikrofalowej oraz jako przetworniki i przekaźniki elektroakustyczne, cienkowarstwowe magnetoopt. układy światłowodowe i inne. I. otrzymał 1794 J. Gadolin.