ginekologia

ginekologia

[gr. gynḗ ‘kobieta’, lógos ‘słowo’, ‘nauka’],

nauka oraz dział medycyny klinicznej zajmujące się rozwojem, fizjologią i patologią, rozpoznawaniem i leczeniem (zachowawczym i operacyjnym) chorób kobiecych narządów płciowych oraz zapobieganiem tym chorobom;

nierozerwalnie związana z położnictwem, wspólnie tworzą jedną specjalizację med., wspólne są również oddziały i przychodnie ginekologiczno-położnicze; w ostatnich latach z ginekologii wyodrębniło się wiele ściśle powiązanych podspecjalności medycznych: ginekologia operacyjna — leczenie operacyjne chorób kobiecych, medycyna rozrodu — zajmująca się problematyką płodności i niepłodności, onkologia ginekologiczna — profilaktyka, diagnostyka i leczenie nowotworów narządów płciowych, endokrynologia ginekologiczna — diagnostyka i terapia zaburzeń hormonalnych związanych z czynnością gonad żeńskich, ginekologia dziecięca — fizjologia i patologia pokwitania, schorzenia narządów płciowych u dziewcząt, uroginekologia — schorzenia z pogranicza urologii i ginekologii, choroby pęcherza moczowego, nietrzymanie moczu, przetoki moczowo-płciowe i in.; w zakres ginekologii, oprócz leczenia chorób kobiecych, wchodzi też zagadnienie regulacji płodności (zapobieganie ciąży).

Rozwój ginekologii datuje się od najdawniejszych czasów, leczenie niektórych chorób kobiecych było znane już w XIV w. p.n.e. (np. wskazania leczn. w papirusie Ebersa); ginekologią zajmowali się najsławniejsi lekarze starożytności: Hipokrates, Herofilos, Celsus, Galen oraz najwybitniejszy położnik i ginekolog owych czasów — Soranus z Efezu. Właściwy rozwój ginekologii przypada na pocz. XIX w., kiedy to wprowadzono wiele nowoczesnych metod diagnostycznych (np. wziernikowanie pochwy) i operacyjnych (np. usuwanie torbieli jajników). Rozkwit współczesnej ginekologii datuje się od czasu wprowadzenia aseptyki, antyseptyki oraz uśpienia eterowego; w 2. poł. XIX w. była słynna wiedeńska szkoła ginekologiczna, z której wywodzili się m.in. F. Schauta i E. Wertheim (autorzy metody radykalnej operacji w przypadku raka szyjki macicy); pojawiły się wówczas liczne podręczniki (najbardziej popularny — K. Schrödera), nowe metody operacyjne oraz narzędzia ginekologiczne i położnicze. W Polsce rozwój współczesnej ginekologii rozpoczął się w 2. poł. XIX w.; do najsławniejszych ginekologów należą m.in.: L. Neugebauer, W. Tyrchowski, A.F. Czyżewicz, H. Beck — autorzy wielu prac nauk. i nowych metod operacyjnych; ginekolodzy pol. są zrzeszeni w Pol. Tow. Ginekologicznym (wydaje periodyk „Ginekologia Polska”).