geopolityka

geopolityka

[gr. gḗ ‘ziemia’, politiká ‘sprawy państwowe’ < polítēs ‘obywatel’, ‘krajan’],

doktryna polityczna powstała na przełomie XIX i XX w., głosząca tezę o istnieniu istotnych zależności między środowiskiem geograficznym a charakterem i tendencjami rozwojowymi państw oraz ich ekspansją polityczną.

Termin geopolityka wprowadził 1916 szwedzki teoretyk państwa (z przekonań politycznych pangermanista) R. Kjellén; geopolityka wywodzi się z determinizmu geograficznego, za jej prekursorów są uważani F. Ratzel, A.T. Mahan, H.J. Mackinder; w okresie międzywojennym była rozwijana głównie w Niemczech przez K. Haushofera i jego współpracowników, którzy starali się uzasadnić tezę, że narodowi niemieckiemu brak „przestrzeni życiowej” (Lebensraum); geopolityka stanowiła wraz z rasizmem najbardziej istotne elementy ideologii nazistowskiej i uzasadnienie polityki ekspansji; geopolityka oznacza także rozważania (badania) nad wpływem położenia danego państwa na jego dzieje, np. w Polsce — sąsiedztwa Rosji i Niemiec; za reprezentantów polskiej geopolityki uważano polityków o orientacji narodowodemokratycznej (np. R. Dmowskiego).