fundusze przedsiębiorstwa,
ekon. fundusze stanowiące podstawę finansowania działalności przedsiębiorstwa. Reprezentują prawa do jego zasobów majątkowych z tytułu powierzonych mu środków pieniężnych lub wkładów rzeczowych (aportów).
fundusze przedsiębiorstwa
Encyklopedia PWN
Fundusze przedsiębiorstwa, w szerokim znaczeniu — kapitały, mają różne nazwy w zależności od form prawnych. W węższym znaczeniu w polskiej praktyce prawnej, nazwę fundusze przedsiębiorstwa stosuje się do przedsiębiorstw państwowych i spółdzielni i oznacza ona zasoby angażowane bezterminowo, czyli fundusze własne (w odróżnieniu od środków obcych, wnoszonych przez wierzycieli na czas określony).
Podstawowymi funduszami przedsiębiorstwa państwowego są: fundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa. Fundusz założycielski reprezentuje wartość przydzielonej przedsiębiorstwu części ogólnonarodowego mienia i stanowi wkład majątkowy organu założycielskiego (Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych), który jest w pewnym sensie udziałowcem finansującym działalność tegoż przedsiębiorstwa. Z tego tytułu przedsiębiorstwo jest zobowiązane do wpłat 15% zysku po opodatkowaniu do budżetu państwa. Fundusz założycielski zwiększają: dotacje na cele rozwojowe, zwolnienia z obligatoryjnych wpłat z zysku netto, inne środki przekazane przez organ założycielski, wartość nieodpłatnie przejętych składników majątkowych od innych przedsiębiorstw oraz darowizny. Zmniejsza go natomiast wartość nieodpłatnie przekazanego mienia. Zmiany, zarówno na plus, jak i na minus w funduszu założycielskim następują odpowiednio na skutek przyrostu lub obniżenia wartości majątku trwałego przez aktualizację jego wyceny. Z funduszu założycielskiego są pokrywane straty bilansowe. Zmniejszają go też umorzenie i nieodpłatne przekazanie składników majątku trwałego oraz darowizny.
Fundusz przedsiębiorstwa to wartość majątku własnego przedsiębiorstwa (po odliczeniu wartości funduszu założycielskiego); jest on odzwierciedleniem dorobku przedsiębiorstwa, wynikającego z całokształtu działalności. Zwiększa się go z zysku pozostającego w dyspozycji przedsiębiorstwa, z odpisów amortyzacyjnych oraz ze środków z innych źródeł (np. nieodpłatne przejęcie składników majątkowych, darowizny itp.). Fundusz przedsiębiorstwa, podobnie jak fundusz założycielski, ulega zmianom na skutek aktualizacji wyceny środków trwałych w części stanowiącej własność przedsiębiorstwa.
Poza wymienionymi, z zysku do dyspozycji przedsiębiorstwa, mogą być tworzone inne fundusze np. fundusz rozwoju, fundusz postępu techniczno-ekonomicznego, fundusz nagród dla załogi. Zysk do dyspozycji w przedsiębiorstwach państwowych może być przeznaczony wyłącznie na zasilanie wymienionych funduszy własnych oraz na obligatoryjnie tworzony fundusz rezerwowy z aktualizacji wyceny środków trwałych. W przedsiębiorstwach państwowych dopuszcza się też możliwość tworzenia funduszy zaliczanych w ciężar kosztów, np. fundusz szkód górniczych, czy fundusz rekultywacji. Obligatoryjnie jest tworzony fundusz świadczeń socjalnych, który może być także zasilany z innych źródeł, np. z zysku czy darowizn.
Funduszami przedsiębiorstwa określa się także środki finansowe powierzane bezterminowo przedsiębiorstwom zorganizowanym w formie spółdzielni. Podstawowymi funduszami własnymi w spółdzielniach są: fundusz udziałowy (nazywany niekiedy funduszem wkładów) i fundusz zasobowy. Fundusz udziałowy tworzą wpłaty udziałów członków spółdzielni. Może on być powiększany z odpisów z nadwyżki bilansowej i z przeniesienia środków funduszu zasobowego na fundusz udziałowy. Fundusz zasobowy jest zasilany z wpłat wpisowego członków i z odpisów z nadwyżki bilansowej. Fundusz ten zwiększa się także o wartości majątkowe przejmowane nieodpłatnie oraz o wartość składników majątkowych sfinansowanych ze środków własnych, przeznaczonych na inwestycje. Odpowiednio umorzenie środków trwałych nie podlegających amortyzacji, a także straty bilansowe pomniejszają fundusz zasobowy. W spółdzielniach, analogicznie jak w przedsiębiorstwach państwowych, jest obligatoryjnie tworzony fundusz rezerwowy, powstający z aktualizacji wyceny środków trwałych; z niego, a także z nadwyżki bilansowej mogą być tworzone różnego rodzaju fundusze celowe.
Maria Hajkiewicz-Górecka
