film barwny

film barwny,

dzieło film. oddające w różnym stopniu wierności, zależnym od wielu czynników technol. i artyst., naturalne barwy filmowanych obiektów.

Najwcześniej stosowaną technologią w kinematografii barwnej było ręczne kolorowanie czarno-białych filmów (m.in. Taniec wschodni, reż. R.W. Paul 1896, Podróż na Księżyc, reż. G. Melies 1902). W 1905 we Francji zmechanizowano ten proces (system Pathecolor). Od tamtej pory techniką ręczną posługiwano się już tylko wówczas, gdy trzeba było zabarwić określone elementy wybranych scen filmu, np. na czerwono — flagę w Pancerniku Potiomkinie (reż. S. Einsenstein 1925). W latach 20. upowszechniły się chem. metody ujednoliconego, a więc nie odpowiadającego rzeczywistości, barwienia całych sekwencji filmu czarno-białego, zgodnie z nastrojem opisanym w scenariuszu — np. sceny rozgrywające się w jaskrawym świetle słonecznym otrzymywały barwę żółtą, sceny nocne — niebieską. Efekty te otrzymywano przez sporządzanie tzw. tint, tonowanie bądź kombinację tych 2 sposobów.

Pierwszą metodą umożliwiającą reprodukcję w filmie barw naturalnych, przeważnie jeszcze w niepełnej ich gamie, przy użyciu czarno-białych materiałów światłoczułych, była tzw. metoda addytywna (addytywne mieszanie barw). Spośród kilkunastu opartych na niej systemów największą popularnością cieszył się bryt. Kinemacolor G.A. Smitha i E.R. Turnera (1906), uważany za pierwszy udany eksperyment w dziedzinie kinematografii barwnej. W 1912 nakręcono w tym systemie w Indiach pierwszy mający znaczenie f.b., 6-godzinny dokument Dunbar w Delhi, a 1914 — pierwszy pełnometrażowy, fabularny f.b. Świat ciała i diabła. Na metodzie addytywnej był też oparty system pol. wynalazcy J. Szczepanika (patenty z 1918–24) — dający obraz dobrej jakości, ale niepraktyczny w użyciu; 1935 krótkotrwałą popularność zdobyły w Warszawie nakręcone w tym systemie krótkometrażowe filmy dokumentalne, tzw. szczepaniki. Wadę systemów addytywnych stanowiła konieczność wyświetlania filmów przez nasadkę z kolorowymi filtrami, co podrażało i komplikowało projekcję, obniżając przy tym jej jakość.

W 1922 firma Technicolor Motion Picture Corporation (USA) wprowadziła na rynek pierwszy kinematograficzny system barwny oparty na metodzie subtraktywnej (subtraktywne mieszanie barw, Technicolor). System ten nie wymagał przy projekcji filtrów, gdyż kopia pozytywowa składała się z przylegających do siebie 2 warstw barwnych (m.in. 1926 Czarny pirat, USA). W 1932 wszedł do użytku Technicolor trójbarwny (trójtaśmowy — zdjęcia robiono specjalną kamerą na 3 negatywach jednocześnie) — pierwszy system zapewniający wierną reprodukcję pełnej skali barw naturalnych, z zachowaniem wysokiej jakości techn. (bez konieczności stosowania filtrów podczas projekcji filmu). Z 3 negatywów sporządzano pojedyncze pozytywowe kopie barwne, stosując w tym celu skomplikowaną technologię zbliżoną do druku, dzięki czemu obraz film. odznaczał się dużą ostrością konturów, a kolory — trwałością. Pierwszym pełnometrażowym filmem fabularnym zrealizowanym w trójtaśmowym Technicolorze był Becky Sharp (reż. R. Mamoulian, 1935). Ważne osiągnięcia estetyczne w stosowaniu trójtaśmowego Technicoloru (w użyciu znajdował się do połowy lat 50.) odnotowano m.in. w filmach: Czarnoksiężnik z krainy Oz i Przeminęło z wiatrem (reż. V. Fleming, 1939) Moulin Rouge (reż. J. Huston, 1952).

Technicolor był jednak systemem kosztownym (potrojona ilość negatywu) i pod pewnymi względami niedogodnym (duże, ciężkie kamery). W 1936 niem. koncern Agfa opatentował pojedynczy, trójwarstwowy negatyw barwny Agfacolor, który pasował do zwykłych kamer filmowych. W Niemczech nakręcono na nim kilka filmów fabularnych, m.in. Barona Münchausena (1945). Złamanie monopolu Technicoloru nastąpiło jednak 1949, po wprowadzeniu na rynek przez firmę Eastman Kodak (USA) trójwarstwowego negatywu (Eastmancolor), lepszego od Agfacoloru. Następnie pojawiły się zbliżone systemy: DeLuxe Color, Metrocolor, Fujicolor i in. Wśród filmów nakręconych w Eastmancolorze (lub w zbliżonych doń systemach) są takie, które przeszły do historii sztuki film. ze względu na wybitne osiągnięcia kolorystyczne i celne posłużenie się barwą w celach dramaturgicznych. Należą do nich m.in.: Wrota piekieł (reż. T. Kinugasa, 1953), Czerwona pustynia (reż. M. Antonioni, 1964), Wesele (reż. A. Wajda, 1972), Barry Lyndon (reż. S. Kubrick, 1975), Niebiańskie dni (reż. T. Malick, 1978).

Współcześnie nowe perspektywy otwiera przed f.b. rewolucja elektroniczna w kinematografii; jej podstawą jest magnet. lub cyfrowy zapis obrazu (filmowa technika).

Andrzej Bukowiecki