environment

environment

[ınwạıər^ənmənt; ang., ‘otoczenie’] ,

szt. plast. termin określający rodzaj dzieła i jednocześnie sposób działania artystycznego, polegającego na zaaranżowaniu przestrzeni w taki sposób, by widz, znajdując się wewnątrz aranżacji, był poddany zintegrowanemu działaniu bodźców plastycznych;

Environment pojawił się w USA i w Europie w 1. połowie lat 60. jako rezultat rozwoju z jednej strony — pop-artu, z drugiej — postkonstruktywizmu. Rozwój environmentów wywodzących się z pop-artu prowadził od tworzenia pojedynczego przedmiotu czy trójwymiarowo odtworzonej postaci, poprzez zestawienia kilku obiektów (np. metalowe łóżko z wypchaną papugą na poręczy R. Rauschenberga albo kobieta z gipsu siedząca przy standardowym stoliku na takimże krześle G. Segala), aż do scen zaaranżowanych jako sytuacje, które widza otaczają (np. environment ze starych desek A. Kaprowa albo stacje benzynowe, wnętrza fabryk z robotnikami czy buduary — Segala). Environmenty wywodzące się z postkonstruktywizmu ewoluowały od trójwymiarowych obiektów-rzeźb, często wzbogacanych światłem lub ruchem (jak dzieła A. Caldera czy poruszające się rzeźby uczestniczące w spektaklach teatru Sarah Bernhardt w Paryżu N. Schöffera), do aranżacji, które widz odbierał znajdując się w ich wnętrzu (np. environmenty Gianni Colombo ze światłem pulsującym w zaciemnionej sali, z akustycznymi efektami bicia serca, albo environmenty Carlosa Cruza-Dieza złożone z szeregu pomieszczeń nasyconych światłem różnych kolorów, działających na zasadzie kontrastów następczych i równoczesnych). W Polsce pierwszym environmentem, prekursorskim wobec zachodnich, było Studium przestrzeni W. Fangora i S. Zamecznika, zrealizowane 1958 w Salonie Nowej Kultury w Warszawie.