dogmat Smitha
 
Encyklopedia PWN
dogmat Smitha,
ekon. poglądy A. Smitha na kwestię tworzenia wartości nowego produktu.
Według jego koncepcji, zawartej w dziele Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776), wartość produktu równa się ilości pracy włożonej w jego wytworzenie. W swych dalszych wywodach jednak wskazywał, że wszystkie czynniki produkcji, nie tylko praca, ale również kapitał i ziemia odgrywają rolę wartościotwórczą. Ta niespójność była jedną z przyczyn podziału ekonomii na 2 nurty: D. Ricardo, K. Marks, a za nimi ekonomia „socjalistyczna” przejęli i rozwinęli wątek teorii wartości oparty na pracy, natomiast J.B. Say oraz cała ekonomia „kapitalistyczna” przyjęli koncepcje wartościotwórczego wkładu wszystkich czynników produkcji. Stojąc na gruncie własnego dogmatu, Smith nie rozróżniał dochodu narodowego w kategoriach brutto i netto, gdyż nie rozumiał konieczności odtwarzania (amortyzacji) majątku trwałego. Dogmat Smitha był przyczyną tego, że niektórzy z klasyków ekonomii, m.in. J.CH.L. Simonde de Sismondi, nie zauważali popytu inwestycyjnego przedsiębiorców, nie rozumiejąc, że akumulacja (przyrost trwałych dóbr produkcyjnych) tworzy wzrost bogactwa na równi z konsumpcją (przyrostem dóbr spożycia). Ricardo stał konsekwentnie na gruncie teorii wartości opartej na pracy (rozwinął ją w kierunku teorii pracy uprzedmiotowionej w kolejnych, coraz bardziej złożonych formach dóbr kapitałowych) oraz koncepcji zysku, jako potrącenia z produktu pracy robotnika, co stało się podstawą do wyodrębnienia przez Marksa kategorii wartości dodatkowej (marksistowska ekonomia). Z kontekstowego ujęcia Smitha wynika jednak, że wartość z pracy, liczoną liczbą godzin pracy potrzebnej do upolowania jelenia czy bobra, trzeba odnosić do społeczeństw pierwotnych, w których ziemia była dobrem wolnym, kapitał zaś w dzisiejszym rozumieniu tego słowa nie istniał. Z chwilą pojawienia się ograniczeń w dostępności czynników produkcji, zaczęły one mieć swoją cenę, a ich właściciele uzyskali prawo do wynagrodzenia za ich użyczenie i zużywanie występujące w procesie wytwórczym. Smith nie stworzył jednak spójnej teorii płacy, renty czy zysku, a jednym z wielu jego uzasadnień powstania tych kategorii jest teoria wartościotwórczej roli pracy, ziemi i kapitału, stojąca w sprzeczności z teorią wartości opartą jedynie na pracy. Uzasadnienie wartościotwórczej roli pracy i kapitału (części dogmatu Smitha przejętej przez Saya), przeciwstawne marksowskiej kategorii wartości dodatkowej (części dogmatu przejętej przez Ricardo), znajdujemy m.in. w pracach J.B. Clarka.
Danuta Drabińska
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia