czucie

czucie,

fizjol. odbieranie informacji ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizmu ludzkiego i zwierzęcego oraz przetwarzanie jej na wrażenia zmysłowe.

W czynnościach czuciowych rozróżnia się komponent fizjologiczny (obiektywny), czyli pobudzenie receptorów, włókien nerwowych i ośrodków nerwowych, i komponent psychiczny (subiektywny) w postaci doznań właściwych danemu rodzajowi czucia. Doznania te mogą być bardzo proste i nieokreślone, np. czucie bólu, nieprecyzyjne czucie dotyku, ciepła i zimna (dawniej tzw. czucie protopatyczne), mogą mieć charakter wrażeń, np. precyzyjne odczuwanie bodźców dotykowych, świetlnych lub słuchowych (dawniej tzw. czucie epikrytyczne), mogą też wchodzić w skład procesów poznawczych (spostrzeganie, percepcja). Terminem „czucie” określa się też zjawiska nie uświadamiane, jak odbiór bodźców wywołujących różne odruchy. W węższym znaczeniu to pojęcie jest ograniczone głównie do czucia somatycznego, czyli doznań wywołanych podrażnieniem receptorów w skórze (czucie skórne, czyli powierzchniowe dotyku, wibracji, temperatury) i w narządzie ruchu (stawach, więzadłach, okostnej — tzw. czucie głębokie), czucia równowagi i przyspieszenia (wywołanego pobudzeniem receptorów w błędniku), czucia trzewnego pochodzącego z narządów wewnętrznych. W szerszym znaczeniu termin czucie obejmuje również czynności sensoryczne o wysokim stopniu organizacji, jak wzrok, słuch, smak i zapach, nazywane, wraz z czuciem somatycznym, modalnościami czuciowymi. Odbiór i przetwarzanie otrzymanej przez organizm informacji odbywa się w strukturach swoistych dla danego rodzaju czucia, obejmujących receptory, drogi czuciowe oraz ośrodki podkorowe i korowe. Mechanizm czucia polega na pobudzeniu receptora przez bodziec, w wyniku czego powstają impulsy biegnące do ośrodków czuciowych podkorowych i w korze mózgowej.