Choroba niedokrwienna serca
 

Choroba niedokrwienna serca Mogłoby się wydawać, że – w przeciwieństwie do innych narządów – serce jest zaopatrzone w krew w wystarczającym stopniu. Tak jednak nie jest. Przez jamy serca faktycznie przepływają wielkie objętości krwi, ale nie jest ono w stanie pobrać z tej puli tlenu ani substancji odżywczych. Drogą zaopatrzenia ścian serca w krew są tętnice wieńcowe. Są to tętniczki odchodzące od aorty (tętnicy głównej) i otaczające serce jakby wieńcem (stąd ich nazwa).

Choroba wieńcowa wynika ze zwężenia światła lub stwardnienia ścian tętnic wieńcowych. W konsekwencji przepływ krwi w naczyniach wieńcowych jest utrudniony, a zaopatrzenie serca w krew odżywczą – pogorszone. Przyczyną prowadzących do tego zmian w tętnicach wieńcowych jest prawie zawsze miażdżyca (skleroza). W jej przebiegu w ścianie naczyń krwionośnych tworzą się blaszki miażdżycowe. Początkowo mają one postać skrzeplin, które gromadzą tłuszcze, a przede wszystkim – cholesterol. Z czasem zamieniają się one w sztywne zgrubienia, które utrudniają, bądź wręcz uniemożliwiają przepływ krwi.

Zmniejszenie drożności naczyń wieńcowych powoduje objawy wynikające z niedostatecznego zaopatrzenia mięśnia sercowego w tlen: rozlany ból lub ucisk za mostkiem, często z promieniowaniem bólu lub drętwienia do lewej ręki, żuchwy i brzucha, czasem z dusznością. Taki napad trwa zwykle kilka lub kilkanaście minut. Może powtarzać się kilka razy w miesiącu, ale zdarza się też, że występuje kilka razy dziennie. Ten rodzaj dolegliwości jest znany pod nazwami: dławica piersiowa, dusznica bolesna, angina pectoris lub stabilna choroba wieńcowa.

Całkowite zamknięcie naczynia, które zaopatruje w krew jakiś obszar mięśnia sercowego, określane jest mianem [zawału serca]. Do zawału dochodzi w konsekwencji urwania się blaszki miażdżycowej lub świeżej, i jeszcze dość miękkiej, skrzepliny i zaklinowania się jej w dalszym odcinku zwężającego się naczynia. W rezultacie rozwija się ostra martwica niedokrwionego obszaru serca. Jest to wydarzenie dramatyczne, wymagające natychmiastowego działania lekarskiego. W warunkach intensywnej opieki kardiologicznej w wielu przypadkach możliwe jest udrożnienie zatkanej tętniczki.

Czynnikami ryzyka powstania miażdżycy, a zatem i choroby niedokrwiennej, są: palenie papierosów, spożywanie nadmiaru tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych, otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, niedostateczna aktywność fizyczna, napięcia psychiczne – stresy.

Objawy dławicy piersiowej

Podstawowym objawem dławicy piersiowej jest dyskomfort w klatce piersiowej, za mostkiem. Może się on manifestować rozlanym bólem, uciskiem, uczuciem rozpierania lub drętwienia. Charakterystyczne jest, że chory zwykle wskazuje lokalizację bólu całą dłonią, a nie palcem. Dzieje się tak, gdyż ból jest rozlany. Może on promieniować do ręki, żuchwy lub brzucha. Opisane dolegliwości mogą być prowokowane przez wysiłek fizyczny.

Należy pamiętać, że nasilenie bólu dławicowego nie zmienia się w związku z oddychaniem ani pod wpływem ruchu. Jeśli więc w czasie głębokiego oddechu lub w związku ze zmianą pozycji ciała dyskomfort staje się słabszy lub silniejszy, to najprawdopodobniej nie jest to ból dławicowy, lecz pochodzący ze struktur ściany klatki piersiowej.

Badanie lekarskie wykonane w trakcie napadu dławicy piersiowej na ogół nie wykrywa nieprawidłowości. Ujawnić je może dopiero badanie elektrokardiograficzne.

W trakcie napadu dławicy trzeba unikać jakiegokolwiek wysiłku. Chory powinien przyjąć, najdogodniejszą dla siebie, pozycję spoczynkową. Należy również wdmuchnąć sobie do ust (niekoniecznie pod język) jedną lub dwie dawki z pojemnika aerozolowego nitrogliceryny. Jeśli ból nie mija w ciągu kilku minut, nitroglicerynę można przyjąć ponownie. Jeżeli pomimo tego nie ma poprawy i ból utrzymuje się przez kilkunaście minut, trzeba wezwać pogotowie.

Chory z niestabilną chorobą niedokrwienną serca musi mieć stale pod ręką aerozolowy dozownik nitrogliceryny. Ta forma podania leku jest skuteczniejsza od tabletek nitrogliceryny, które w czasie przechowywania szybko tracą swoją skuteczność, parują. Również tabletki innych doraźnych leków są mniej skuteczne niż aerozol nitroglicerynowy.

Choremu z niestabilną chorobą niedokrwienną lekarz zwykle zaleca przewlekłe używanie leków przeciwdziałających napadom. Są to najczęściej leki azotanowe, podobne do nitrogliceryny. Różnica polega na tym, że działają one wolniej, a za to – dłużej. Przykładem może być monoazotan izosorbidu.

Zapobieganie chorobie wieńcowej

Oczywiście, podobnie jak w przypadku wielu innych dolegliwości, równie istotne jak leczenie jest zapobieganie chorobie wieńcowej. Oto podstawowe zalecenia profilaktyczne.

1. Jeśli pali się papierosy, należy rzucić palenie.

2. Dieta powinna być urozmaicona i nieprowadząca do otyłości. Powinno być w niej mało tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych (tłustego mięsa, masła, śmietany). Należy również ograniczyć spożycie soli. W diecie powinno natomiast znaleźć się dużo warzyw, owoców – zawarty w nich błonnik obniża ryzyko nadmiernego gromadzenia się cholesterolu w ustroju.

3. Nie należy unikać wysiłku fizycznego, a nawet – stosownie do zaleceń lekarza – zwiększać obciążenie nim organizmu.

4. Jeśli to możliwe, należy unikać sytuacji stresowych.

5. Po przekroczeniu 40-50 roku życia warto jest przyjmować codziennie jedną tabletkę aspiryny (75-100 mg). Takie postępowanie zapobiega tworzeniu się w tętnicach zlepów (agregatów) płytek krwi, będących zaczątkiem skrzepliny.

6. Jeżeli sama dieta nie wystarcza do obniżenia poziomu cholesterolu, należy stosować – oczywiście pod kontrolą lekarza – leki przeciwcholesterolowe.

7. Jeśli ciśnienie tętnicze jest zbyt wysokie i nie może być obniżone inaczej niż lekami, to stosowne leki należy przyjmować regularnie, mierząc sobie często ciśnienie. Bez konsultacji z lekarzem nie wolno zmieniać rodzaju leków obniżających ciśnienie i sposobu ich przyjmowania.

8. Jeśli mierzony rano, na czczo, poziom cukru we krwi jest wyższy niż 110mg%, a po posiłku przekracza 140 mg% (a zwłaszcza – jeśli przewyższa 160 mg%), należy skonsultować się z lekarzem i w razie potrzeby, oprócz przestrzegania ograniczeń dietetycznych, przyjmować zalecone przez niego leki przeciwcukrzycowe.

Jak już wspomniano, napady dławicowe leczy się doraźnie azotanami. W leczeniu przewlekłym stosuje się wolno działające azotany lub inne leki, obniżające ciśnienie krwi w tętnicach, a tym samym – zmniejszające obciążenie serca.

Jeśli napady choroby wieńcowej są częste i bardzo dokuczliwe, lekarz może doradzić zabiegowe udrożnienie zwężonej tętnicy wieńcowej. Zabieg taki wykonuje się po podaniu do tętnicy wieńcowej środka kontrastowego (angiokardiografia) przez wprowadzony do niej cewnik. Dzięki temu możliwa jest lokalizacja miejsca zwężenia w obrazie rentgenowskim. Zwężony odcinek można rozepchnąć wypełniając powietrzem balonik, który znajduje się na końcu cewnika. Można też wprowadzić do niego rurkę przywracającą drożność. Ten drugi zabieg jest określany mianem angioplastyki.

Inną, daleko bardziej inwazyjną, metodą doprowadzania krwi do niedokrwionego obszaru jest pomostowanie omijające, tzw. by-pass. W celu jego wykonania otwiera się operacyjnie klatkę piersiową i zastępuje niedrożny odcinek naczynia wieńcowego wszczepionym w jego miejsce kawałkiem zdrowej żyły lub tętnicy.

Na koniec należy podkreślić, że w większości przypadków do opanowania choroby wieńcowej wystarcza kontrola jej czynników ryzyka i prowadzenie zdrowego trybu życia i ewentualne stosowanie leków.

dr n. med. Janusz Szajewski, specjalista chorób wewnętrznych, toksykolog; Stołeczny Ośrodek Ostrych Zatruć w Warszawie (2007-11-25)

zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia