beryl

wyk. A. Dukata/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

beryl, Be, berylium,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 4;

Symbol: Be

Nazwa łacińska: Beryllium

Liczba atomowa: 4

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 2 — berylowce

Odkrycie: 1789

Odkrywca: Vauquelin Louis Nicolas

względna masa atomowa 9,0122; należy do grupy berylowców; kruchy, srebrzystoszary metal, dość twardy; temperatura topnienia 1278°C, temperatura wrzenia 2970°C, gęstość 1,84 g/cm³; w związkach występuje na II stopniu utlenienia; dość aktywny chemicznie; wilgotne powietrze i kwas azotowy powodują pasywację berylu; w podwyższonej temperaturze reaguje z tlenem tworząc tlenek BeO, bezpośrednio reaguje także z fluorowcami dając halogenki; wodorotlenek Be(OH)₂ jest amfoteryczny; beryl rzadko występuje w przyrodzie (gł. minerałami są beryl i chryzoberyl); stosowany m.in. w reaktorach jądr. jako moderator i reflektor, w postaci folii na okienka lamp rentgenowskich i cyklotronów, jako materiał konstrukcyjny pojazdów kosm., do utwardzania stopów, m.in. miedzi (brąz berylowy), beryl jest też składnikiem twardych szkieł metalicznych oraz materiałów mikroelektronicznych; z tlenku berylu (temperatura topnienia 2530°C) wyrabia się tygle odporne na czynniki chem. oraz syntet. szmaragdy; sole berylu są trujące, od ich słodkiego smaku pochodzi dawna nazwa berylu — glucynium. Beryl odkrył 1797 (ogłosił 1798) L.N. Vauquelin, a w czystej postaci wyizolował 1828 F. Wöhler.