Volta Alessandro Giuseppe Antonio

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Volta

[wọlta]

Alessandro Giuseppe Antonio , ur. 18 II 1745, Como, zm. 5 III 1827, tamże,

włoski fizyk i wynalazca.

Urodził się 18 II 1745 w Como. Był najmłodszym z pięciu synów eks-jezuity — trzech jego braci zostało księżmi, a dwie spośród czterech sióstr zakonnicami. We wczesnym dzieciństwie był zapóźniony w rozwoju — mając cztery lata nie umiał jeszcze mówić, ale mając siedem lat należał już do najzdolniejszych uczniów, a mając szesnaście był w pełni wykształcony klasycznie, a łaciną i francuskim władał równie biegle jak włoskim. Mimo nacisków rodziny, by poświęcić się karierze prawniczej lub duchownej, z pasją zgłębiał tajniki fizyki, interesował się też chemią i w ogóle zjawiskami przyrody, wykazując nadzwyczajną zdolność koncentracji i chłonność umysłu.

W 1774 został dyrektorem państwowego gimnazjum w Como, gdzie uczył fizyki, wykorzystując każdą wolną chwilę na badania laboratoryjne. W latach 1779–1819 Volta kierował katedrą fizyki na uniwersytecie w Pawii, zyskując wielką popularność wśród studentów. Był członkiem Towarzystwa Królewskiego w Londynie i francuskiej Akademii Nauk. Cesarz Napoleon Bonaparte mianował go senatorem królestwa Lombardii (1809) i hrabią (1810).

Pierwsze badania i wynalazki

Wcześnie zainteresował się elektrycznością — już 1763 nawiązał na jej temat korespondencję ze znanym francuskim fizykiem, J.A. Nolletem i profesorem fizyki na uniwersytecie w Turynie G. Battistą Beccaria. W latach 1768–71 Volta opublikował dwie prace z dziedziny elektrostatyki wykazujące znajomość wyników badań Benjamina Franklina.

W 1775 dokonał pierwszego wynalazku: elektroforu — maszyny elektrostatycznej działającej na zasadzie indukcji (podobne urządzenie skonstruowane 1762 przez szwedzkiego fizyka, J.C. Wilckego nie było mu znane). Zaobserwowawszy bąbelki gazu wydobywające się na powierzchnię wody Lago Maggiore, poddał ów gaz badaniu, odkrywając 1776 gaz błotny (metan) i opisując jego właściwości, m.in. wartość opałową.

Gdy Volta kierował katedrą fizyki na uniwersytecie w Pawii, zajmował się m.in. badaniem rozszerzalności cieplnej gazów. W 1782 — pracując nad udoskonaleniem elektroskopu — wynalazł kondensator płytkowy. Dzięki Volcie stało się możliwe wykrywanie obecności niewielkich ładunków elektrycznych, m.in. w parze wodnej, dymie.

Stos Volty

Volta zajął się wyjaśnianiem zjawiska skurczu mięśnia wypreparowanej kończyny żaby pod wpływem kontaktu z dwoma różnymi, połączonymi ze sobą metalami (zaobserwowanego 1791 przez L. Galvaniego), a w latach 1794–96 prawidłowo je zinterpretował, stwierdzając, że różnica potencjałów dwóch różnych metali zanurzonych w elektrolicie powoduje pojawienie się prądu elektrycznego (Galvani błędnie tłumaczył to zjawisko, przypisując je wyładowaniom elektrycznym w ciele zwierzęcia — postulował istnienie tzw. elektryczności zwierzęcej).

W 1797 Volta opublikował wykaz par takich metali (np. cynk–miedź, ołów–srebro, cyna–złoto). W wyniku tych prac 1799 zbudował pierwsze stałe źródło prądu elektrycznego, które nazwał ogniwem galwanicznym (z elektrodami srebrną i cynkową oraz wodą morską jako elektrolitem), a następnie z kilku takich ogniw tzw. stos Volty, czyli pierwszą baterię elektryczną. W 1800 zawiadomił o tym wynalazku Towarzystwo Królewskie w Londynie, składając list na ręce jego prezesa, Josepha Banksa. List Volty został przedstawiony oficjalnie na posiedzeniu Towarzystwa w VI 1800. Powiadomieni o wynalazku Volty angielscy uczeni W. Nicholson i A. Carlisle już 1800 skonstruowali taki stos i zauważyli, że przepływ wytworzonego w nim prądu powoduje rozkład wody na tlen i wodór. W 1801 Volta zademonstrował stos w Paryżu (na jednym z wygłoszonych tam publicznych wykładów dopomagał mu, pełniąc funkcję asystenta, Napoleon Bonaparte, wówczas pierwszy konsul Republiki Francuskiej). Wynalazek Volty zapoczątkował wspaniały rozwój elektrochemii na początku XIX w. i związaną z nim serię odkryć naukowych (zwłaszcza H. Davy’ego), a autorowi przyniósł europejską sławę, liczne odznaczenia i zaszczyty.

Na emeryturze

Po 1800 Volta nie miał już większych osiągnięć naukowych — zajmował się wówczas m.in. oddziaływaniem bodźców elektrycznych na narządy zmysłów (m.in. wzroku i smaku). Po przejściu na emeryturę osiadł z rodziną w posiadłości Camnago koło Como, odrzucając wiele wspaniałych ofert (m.in. propozycję wykładów w Petersburgu), odwiedzany przez wybitne osoby (m.in. Alexandra Humboldta). W 1881 na międzynarodowym kongresie w Paryżu nazwano na jego cześć woltem jednostkę napięcia elektrycznego.

Volta zmarł 5 III 1827 w Como.

Stos Volty