Spišské Podhradie,
m. we wschodniej Słowacji, w kraju preszowskim, w Kotlinie Spiskiej.
Spišské Podhradie
Encyklopedia PWN
przemysł maszyn.; rom. kościół (XIII w., przebudowy got. i klasycyst.), renes. ratusz (1546, przebudowa XX w.), got., renes. i klasycyst. domy. W części miasta zw. Spišská Kapitula (dawniej centrum rel. Spisza) — rom. zespół klasztorny (XIII w.): katedra Św. Marcina z 1245–73, 1317, przebudowa 1488–93 z dobudową kaplicy grobowej Zápolyów (jeden z najcenniejszych got. zabytków w Słowacji) z freskami i got. tryptykami, renes. pałac biskupi (XVII w.) i domy kanoników (XV–XVII w.). W pobliżu S.P., na wzgórzu, znajduje się największe w środkowej Europie założenie zamkowe, tzw. Spišský hrad, powstałe w XII w. zapewne na miejscu słow. grodu (pierwsze piśmienne świadectwa pochodzą z 1209), w średniowieczu gł. centrum polit., sądownicze, gosp. i kult. Spisza; od XIV w., wraz z niem. kolonizacją, następuje upadek jego znaczenia; do 1464 w posiadaniu królów węg., następnie do 1528 — rodu Zápolyów, 1531–1635 — Thurzowów, 1638–1945 — Csakowów, 1703–10 opanowany przez Franciszka II Rakoczego; budowa zespołu zamkowego zapoczątkowana w końcu XII w. — następnie rom. pałac, rom.-got. trójnawowa bazylika (poł. XIII w.), wczesnogot. wieża na planie koła (ukończona 1270), 2 podgrodzia (1320–31 i 1370–80), podwyższenie murów i budowa trzeciego podgrodzia (poł. XV w., w tym czasie zapewne siedziba wojsk.), późnogot. rozbudowa pałacu przez Zápolyów (po 1464), późnogot. kaplica zamkowa (ok. 1470), przebudowa pałacu na renes. siedzibę Thurzowów (po 1543), 1780 zniszczony przez pożar, popadł w ruinę; po II wojnie świat. prowadzono prace konserwatorskie i renowacyjne. Zespół zamkowy stanowi nar. zabytek kultury Słowacji i znajduje się na Liście Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO; w części zamku ob. muzeum.
