Słupsk

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Słupsk,

miasto w województwie pomor., pow. grodzki, na wschodnim krańcu Równiny Słupskiej, nad Słupią; siedziba pow. słupskiego.

Ludność miasta: ogółem — 90,8 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 2 110,9 os/km² (2019)

Powierzchnia: 43 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 17°02′E, szerokość geograficzna: 54°27′N

Prawa miejskie: nadanie praw — przed 1269

Oficjalne strony WWW: www.slupsk.pl

1950–92 liczba ludności wzrosła ponad 3-krotnie; ośr. przem., usługowy, kult. i oświat.; przemysł skórz.-obuwniczy, środków transportu (Scania-Kapena), metal., maszyn., spoż. (browar, zakłady cukiernicze Pomorzanka), poligraficzny, precyzyjny (wagi); węzeł kol. i drogowy; lotnisko; Pomor. Akad. Pedag., Wyższa Szkoła Zarządzania, Szkoła Policji, Policealne Studium Obsługi Ruchu Turyst.; rozwinięte szkolnictwo zaw.; Teatr Lalki Tęcza, Teatr Impresaryjny i Słupska Orkiestra Kamer.; działają: Słupskie Tow. Społ.-Kulturalne, Stow. Społ.-Kulturalne „Pobrzeże”; od 1967 Festiwal Pianistyki Pol.; ośr. obsługi ruchu turyst.; Muzeum Pomorza Środkowego (największa w Polsce kolekcja mal. portretów autorstwa S.I. Witkiewicza), galerie sztuki. Centrum, z częściowo odbud. Starym Miastem, fragmentami zachowanych murów obronnych, leży na l. brzegu rzeki, na zachód od centrum do dworca kol. — współcz. zabudowa usługowa i mieszkaniowa; zakłady przem. znajdują się na zachód od przebiegającej południkowo linii kol. oraz na południe od Starego Miasta; na obrzeżach Słupska osiedla mieszkaniowe rozdzielone terenami zielonymi (ogródki działkowe, Lasek Północny, Lasek Południowy, Park Kultury i Wypoczynku).

Historia.

W X w. gród, obok osada rzemieślniczo-kupiecka; w XIII w. w posiadaniu książąt gdańskich, kasztelania; miasto lokowane zapewne przed 1269; od 1294 pod panowaniem Przemysła II, następnie Władysława I Łokietka, od 1307 margrabiów brandenburskich; prawa miejskie 1310; od 1317 w posiadaniu książąt zachodniopomor., 1329–41 w zastawie u Krzyżaków; 1368–1479 ośr. odrębnego księstwa, następnie w księstwie zachodniopomor., dzielił losy polit. Pomorza Zachodniego; od XIV w. udział w handlu mor. (port w Ustce), czł. Hanzy; od XV w. zastój gosp.; w XVI w. centrum bursztyniarstwa; jeden z pierwszych ośr. reformacji na Pomorzu Zachodnim; od 1653 pod panowaniem Hohenzollernów brandenbursko-pruskich (niem. nazwa Stolp); mimo germanizacji okolice Słupska zachowały do XIX w. charakter słow. (Słowińcy); w 2. poł. XIX w. rozwój przemysłu i handlu dzięki połączeniu kol. (od 1869) i rozbudowie portu w Ustce, w czasie II wojny światowej 2 oddziały robocze jeńców wojennych, 5 obozów pracy przymusowej, obóz rozdzielczy dla robotników przymusowych; 1944–45 podobóz obozu koncentracyjnego Stutthof. Od 1945 w Polsce, 1975–98 siedziba województwa; 1961 do Słupska przyłączono wieś Ryczewo.

Zabytki.

Kościoły got.: NMP (XIV w., przebudowa m.in. 1858–60), got. Dominikanów, tzw. zamkowy (2. poł. XIV–1. poł. XV w., częściowo przebudowany 1600–02 i koniec XIX w.), późnogot. kaplica Św. Jerzego (2. poł. XV w.); zamek (XIV w., przebudowy XVI i XIX w.), obecnie, wraz z got. młynem (1. poł. XIV w.), Muzeum Pomorza Środkowego; mury miejskie z basztami (po 1400) i bramami: Młyńską (ok. 1400) i Nową (ok. 1500).

Bibliografia

Z. ŚWIECHOWSKI, J. MERTKA Z dziejów Słupska i Ustki,Słupsk 1958;

Dzieje Słupska,red. S. Gierszewski, Poznań 1982.

Słupsk, Nowa Brama