Sierpiński Wacław Franciszek

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Sierpiński Wacław Franciszek, ur. 14 III 1882, Warszawa, zm. 21 X 1969, tamże,

matematyk polski.

Urodził się 14 III 1882 w Warszawie.

W 1904 ukończył Cesarski Uniwersytet Warszawski ze złotym medalem za pracę z teorii liczb. Krótko był nauczycielem gimnazjalnym w Warszawie. Po strajku 1905 wyjechał do Krakowa, gdzie kontynuował studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (1906 uzyskał stopień doktora filozofii). W 1907 wyjechał na kilkumiesięczne studia do Getyngi, w 1908 habilitował się na Uniwersytecie Lwowskim, 1910 został profesorem tamże. Wybuch I wojny światowej zastał Sierpińskiego na Białorusi. Jako poddany austriacki został internowany w Wiatce, skąd — dzięki staraniom matematyków rosyjskich — wyjechał do Moskwy. Współpracował tam m.in. z Nikołajem Łuzinem. Na początku 1918 wrócił na Uniwersytet Lwowski, skąd po paru miesiącach przeniósł się na Uniwersytet Warszawski. W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1919–21 Sierpiński pracował w Wydziale Szyfrów Sztabu Głównego, przyczyniając się do złamania sowieckiego szyfru. W okresie międzywojennym prowadził niezwykle aktywne życie naukowe. Wybuch II wojny światowej zastał go w Warszawie — w okresie okupacji prowadził działalność dydaktyczną na podziemnym uniwersytecie. Po zakończeniu wojny przez semestr wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim, jesienią 1945 powrócił do swojej katedry na Uniwersytecie Warszawskim. W 1948 współtworzył Państwowy Instytut Matematyczny, w latach 1953–67 przewodniczył jego Radzie Naukowej. Wykładał na 48 uniwersytetach świata.

W 1908 został członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1931–52 prezes), od 1917 — Akademii Umiejętności (od 1919 Polska Akademia Umiejętności), od 1952 — Polskiej Akademii Nauk. Był również członkiem wielu zagranicznych towarzystw i akademii naukowych. W 1949 otrzymał nagrodę państwową I stopnia. Zmarł 21 X 1969 w Warszawie.

Osiągnięcia naukowe

Był jednym z twórców polskiej szkoły matematycznej, wykształcił 3 pokolenia matematyków. Wspólnie z Z. Janiszewskim i S. Mazurkiewiczem 1920 założył pierwsze na świecie specjalistyczne czasopismo matematyczne „Fundamenta Mathematicae” — Sierpiński był jego redaktorem (z przerwą wojenną do 1951). W latach 1958–69 — redaktorem naczelnym „Acta Arithmetica”. W olbrzymim dorobku naukowym Sierpińskiego znajdują się 724 prace i komunikaty, 113 artykułów, 13 skryptów, 10 broszur, a także 7 podręczników szkolnych (napisanych wspólnie ze Stefanem Banachem i Włodzimierzem Stożkiem). Prace Sierpińskiego dotyczyły teorii liczb, teorii mnogości (m.in. badania nad aksjomatem wyboru i hipotezą continuum), topologii (m.in. dywan Sierpińskiego), teorii miary i kategorii oraz teorii funkcji zmiennej rzeczywistej (szeregi funkcyjne, różniczkowalność funkcji klasy Baire’a). Autor wielu książek i monografii, m.in.: Teoria liczb (1914), Funkcje przedstawialne analitycznie (1925), Leçons sur les nombres transfinis (1928), Zarys teorii mnogości. Cz. II Topologia ogólna (1928), Wstęp do teorii mnogości i topologii (1930), Wstęp do teorii funkcji zmiennej rzeczywistej (1932), Wstęp do teorii liczb (1933), Hypothese du continu (1934), Introduction to General Topology (1934), Algèbre des ensembles (1951), General Topology (1952), On the Congruence of Sets and their Equivalence by Finite Decomposition (1954), Arytmetyka teoretyczna (1955, wspólnie z Jerzym Łosiem), Czym zajmuje się teoria liczb (1957), Cardinal and Ordinal Numbers (1958), Elementary Theory of Numbers (1964).