Sahara Zachodnia. Historia

Sahara Zachodnia. Historia.

Około 1000 p.n.e. na obszarze obecnej Sahary Zachodniej zaczęły się osiedlać plemiona berberskie Sanhadża. W VIII–X w. teren znajdował się pod panowaniem plemion Zanata, jednocześnie zaczęły przenikać plemiona arabskich beduinów — procesowi temu towarzyszyła islamizacja miejscowej ludności. Od XI w. obszar znajdował się pod panowaniem władców marokańskich z dynastii Almorawidów (do połowy XII w.), następnie Almohadów (XII–XIII w.) i Marynidów (XIII–XV w.). Od XV w. rozpoczął się proces infiltracji europejskiej — pierwsi pojawili się tam Portugalczycy już w połowie XIV w., zainteresowani saharyjskimi produktami — złotem, strusimi piórami i gumą arabską, jednakże już pod koniec XV w. Portugalczycy zostali wyparci przez Hiszpanów. W 1572 doszło do pierwszej ekspedycji w głąb terytorium saharyjskiego z Wysp Kanaryjskich. Natomiast w 1638 Holendrzy zajęli przybrzeżną wyspę Arguin (kontrolowaną przez krótki okres 1665 przez Brytyjczyków). W 1727, w wyniku traktatu haskiego, Holandia zrzekła się praw do wyspy na rzecz Wielkiej Brytanii. Jednocześnie o prawa do obszaru Sahary Zachodniej upominali się władcy marokańscy z dynastii Alawitów — było to przedmiotem 2 traktatów podpisanych między Hiszpanią a sułtanami marokańskimi 1727 (Marrakesz) i 1799 (Meknes). W 1885 na konferencji berlińskiej, w wyniku podziału przez siły europejskie wpływów w Afryce, Sahara Zachodnia znalazła się pod protektoratem Hiszpanii, dotąd bowiem formalnie stanowiła południową prowincję Maroka. W wyniku porozumień z Francją (1900, 1903 i 1912) o podziale Sahary powstała kolonia hiszpańska (Hiszpańska Afryka Zachodnia składająca się z 2 części: Rio de Oro i As-Sakija al-Hamra). Przez ponad pół wieku rządów hiszpańskich dochodziło do licznych wystąpień zbrojnych miejscowej ludności. Roszczenia do Sahary Zachodniej zgłosiły: Maroko, zaraz po uzyskaniu przez siebie niepodległości 1956 (względy historyczne), a następnie Mauretania, po uzyskaniu niepodległości 1960 (względy etniczne). W 1958 Hiszpania nadała swej kolonii formalny status prowincji zamorskiej, zwanej Saharą Hiszpańską lub Saharą Zachodnią. W 1963 odkryto bogate złoża fosforytów, eksploatowanych od 1973. Od 1970 nasilił się ruch niepodległościowy, popierany przez kraje Maghrebu. W 1973 powstał niepodległościowy Front Polisario. W 1975 Hiszpania zapowiedziała wycofanie się z Sahary Zachodniej i do 1976 obszar ten był pod wspólną administracją hiszpańsko-marokańsko-mauretańską.

W 1976, po całkowitym opuszczeniu Sahary Zachodniej przez Hiszpanów, doszło do podziału terytorium Sahary Zachodniej między Maroko i Mauretanię. Jednocześnie Polisario ogłosił powstanie Saharyjskiej Arabskiej Republiki Demokratycznej (uznanej przez ok. 70 państw, a 1982 przyjętej do Organizacji Jedności Afrykańskiej) i uformował rząd na uchodźstwie z siedzibą w Algierze. W 1979, po oficjalnym zrzeczeniu się przez Mauretanię roszczeń do części Sahary Zachodniej, całe terytorium zostało zaanektowane przez Maroko. Międzynarodowe próby uregulowania konfliktu między Marokiem a Polisario doprowadziły 1988 do przyjęcia przez obie strony projektu ONZ o rozstrzygnięciu tego konfliktu w drodze referendum wśród mieszkańców Sahary Zachodniej. W 1990 doszło do zawieszenia broni. Pomimo wypracowania kompromisu, referendum nie odbyło się, natomiast 2001 ONZ zaproponowało przekształcenie Sahary Zachodniej w autonomiczny region Maroka. Propozycja ta została odrzucona przez Polisario i rząd Republiki Saharyjskiej, kontrolujące pogranicze z Algierią i Mauretanią. Od 2003 kilkakrotnie przesuwano termin referendum.