Panamski, Kanał, hiszp. Canal de Panamá, ang. Panama Canal,
droga wodna łącząca O. Atlantycki (przez M. Karaibskie) z O. Spokojnym, w Panamie, na Przesmyku Panamskim;
Panamski, Kanał
Encyklopedia PWN
jedna z gł. arterii transport. świata; dł. 81,6 km (łącznie z płytkimi przybrzeżnymi częściami Zat. Panamskiej i zat. Limón, przystosowanymi do przepływania statków), w tym 65,2 km na lądzie, szer. 91,5–305 m, głęb. minim. 13,7 m; 3 zespoły dwukierunkowych śluz; każda śluza ma 305 m dł. i 33,5 m szer.; 2000 przez K.P. przepłynęło 13,7 tys. statków (o wyporności powyżej 300 t), które przewiozły 194 mln t ładunków.
Historia. Budowa Kanału Panamskiego została zainicjowana 1879 przez fr. inżyniera F. Lessepsa, rozpoczęto ją 1881, a 1889 przerwano; 1904 wznowiona przez Amerykanów, po uregulowaniu statusu prawnego Kanału oraz zawarciu 1903 przez USA traktatu z Panamą o wieczystej dzierżawie Strefy Kanału Panamskiego; ukończona 1914; 1936 i 1955 układy panamsko-amer., modyfikujące traktat z 1903; od 1964 przedmiot sporu między obu państwami; dwustronne rokowania 1964–67, wznowione 1971 (Panama poparta przez kraje Ameryki Łac.), zakończone 1977 podpisaniem układu Carter–Torrijos (ratyfikowany 1978); Strefa Kanału Panamskiego została uznana za integralną część Panamy (1982 zniesienie jurysdykcji USA), uregulowano tryb przekazywania jej Panamie do 1999 (1979 przekazanie części obszaru Strefy) i sposób administrowania w okresie przejściowym (wspólna komisja panamsko-amer.) oraz kwestie finansowe i dotyczące obecności militarnej USA w Strefie Kanału Panamskiego; 1989 konflikt panamsko-amer., związany z realizacją układu 1977.
