Nil

Nil, arab. Nahr an-Nīl, ang. Nile, fr. Nil,

rzeka w Afryce, płynąca na obszarze Burundi, Rwandy, Tanzanii, Ugandy, Sudanu Południowego, Sudanu i Egiptu;

Położenie w państwie: Burundi, Rwanda, Tanzania, Uganda, Sudan Południowy, Sudan, Egipt

Ujście: uchodzi do akwenu: Śródziemne, Morze

Długość: 6 671 km (najdłuższa rzeka na Ziemi; wg danych peruw. ustępuje Amazonce (7025 km))

Powierzchnia dorzecza: 2,9 mln km² (wg innych danych 3350 tys. km²)

Przepływ średni: (800 w marcu do 8000 we wrześniu)

Główne rzeki zasilające: Bahr al-Ghazal, Sobat, Nil Błękitny, Atbara

Główne miejscowości: Jinja, Dżuba, Malakal, Chartum, Atbara, Asuan, Luksor, Kina, Asjut, Minja, Al-, Kair, Aleksandria

długość 6671 km, według danych peruwiańskich i brazylijskich ustępuje Amazonce (długość 7025 km); powierzchnia dorzecza 2870 tys. km². Za źródłową rzekę Nilu uważa się Kagerę, wypływającą na terytorium Burundi, na południowy zachód od jeziora Kiwu i uchodzącą do Jeziora Wiktorii; od Jeziora Wiktorii Nil płynie na północny zachód jako Nil Wiktorii, pokonując wychodnie skał krystaliczne (wodospady Ripon i Owena), przepływa jezioro Kioga i uchodzi do Jeziora Alberta, tworząc przed ujściem wodospady Kabalega; z Jeziora Alberta wypływa w kierunku północno-wschodnim jako Nil Alberta; od ujścia rzeki Aswa (prawy dopływ) przybiera nazwę Nil Górski (Baḥr al-Jabal), który po przyjęciu lewego dopływu Bahr al-Ghazal, płynie dalej jako Nil Biały (Al-Baḥr al-Abyaḍ), początkowo w kierunku wschodnim, a po przyjęciu prawego dopływu Sobat — w północnym; w Chartumie rzeka przyjmuje największy swój dopływ — Nil Błękitny (Al-Baḥr al-Azraq, prawy) i przybiera nazwę Nil; od tego miejsca płynie przez pustynny obszar Sahary w głęboko wciętej dolinie, przyjmując duży prawy, okresowy dopływ — Atbarę; między Chartumem i Asuanem Nil pokonuje wychodnie skał krystalicznych Pustyni Nubijskiej wielką pętlą, tworząc 6 katarakt; poniżej Asuanu płynie między płaskowyżami Pustyni Libijskiej (od zachodu) i Pustyni Arabskiej (od wschodu); uchodzi do Morza Śródziemnego 2 głównymi ramionami — Rosetta (zachodnie) i Damietta (wschodnie), tworząc deltę (powierzchnia 22 tys. km²).

Ustrój wodny Nilu jest złożony i uwarunkowany głównie rozkładem opadów w dorzeczu Nilu Białego i Nilu Błękitnego; w czasie wysokiego stanu wód najwięcej wody doprowadza Nil Błękitny — 69% (Nil Biały 14%, Atbara 17%), przy niskim stanie wód — Nil Biały, 83% (Nil Błękitny 17%); średni roczny przepływ w Kairze wynosi 2284 m³/s; przepływy maksymalne i minimalne są regulowane przez Wielką Tamę Asuańską. Żeglowny od Dżuby, z przerwami między Asuanem i Asz-Szallal (I Katarakta), następnie między Wadi Halfa a Karmą (II i III Katarakta) oraz między Kurajmą a Chartumem (IV, V i VI Katarakta). Wody Nilu od najdawniejszych czasów służą do nawadniania; obecnie istnieje 9 zapór wodnych; powyżej Asuanu największy w Afryce hydrowęzeł (Asuański Hydrowęzeł); w dolnym biegu (poniżej Asuanu) i na obszarze delty gęsta sieć kanałów nawadniających; Hydrowęzeł Asuański umożliwia nawodnienie ok. 8 tys. km² nowych ziem uprawnych, wybudowana elektrownia dostarcza ok. 50% energii elektrycznej Egiptu. Zmniejszony przepływ wód Nilu poniżej Wielkiej Tamy Asuańskiej ma wiele negatywnych skutków, m.in. mniejsze są wylewy Nilu (wiosenne i letnie), tym samym zasięg osadzanych mułów, które od wieków użyźniały gleby w dolinie dolnego Nilu; maleje również roczny przyrost Delty Nilu — główny region rolniczy Egiptu. Żyzna dolina Nilu była już zasiedlona w paleolicie; w starożytności stanowiła centrum rozwoju cywilizacji na terenie Afryki, zwłaszcza w starożytnym Egipcie. Główne miasta nad Nilem: Chartum, Asuan, Kair, na skraju delty — Aleksandria.

Asuan, Wielka Tama na Nilu należąca do Hydrowęzła Asuańskiego, 1960–70

Nil koło Asuanu, katarakty (Egipt)

Katarakta I na Nilu (Egipt)

Nil Wiktorii (Uganda)