Mazepa Iwan (Jan), I. Kołodyński, ur. 20 III 1639, w. Mazepincy k. Białej Cerkwi, zm. z 2 na 3 X 1709, Bendery,
hetman kozacki;
Mazepa Iwan (Jan)
Encyklopedia PWN
dworzanin Jana II Kazimierza; od 1669 w służbie hetmana Ukrainy Prawobrzeżnej P. Doroszenki, od 1682 — hetmana Ukrainy Lewobrzeżnej I. Samojłowicza, początkowo popierany przez Piotra I Wielkiego. Dążył do oderwania Ukrainy od Rosji i prowadził tajne pertraktacje z królem pol. Stanisławem Leszczyńskim, a następnie z królem szwedz. Karolem XII, na którego stronę jawnie przeszedł 1708 (po wkroczeniu wojsk szwedz. do Rosji w czasie wojny północnej 1700–21); po klęsce Szwedów pod Połtawą 1709 zbiegł wraz z Karolem XII do Turcji, gdzie zmarł. Postać i przygody M. stały się tematem wielu utworów lit., gł. w epoce romantyzmu (m.in. Mazepa G. Byrona 1819, Połtawa A. Puszkina 1828, Mazepa J. Słowackiego 1840), a także muz. (m.in. Mazepa F. Liszta 1854).
