Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem
 
Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem
autor — Leonardo da Vinci
data powstania — 1488–90
technika — olej i tempera na desce
wymiary — 55 × 40 cm
miejsce przechowywania — Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie
Portret Cecilii Galerani, kochanki Lodovica Il Moro, księcia Mediolanu z rodu Sforzów, jedno z nielicznych zachowanych dzieł malarskich Leonarda da Vinci, dla wielu największego z geniuszy w dziejach ludzkości, stanowi najcenniejszy i najsłynniejszy zabytek malarstwa w zbiorach polskich. Ambitny i okrutny władca (nb. stryjeczny dziad polskiej królowej Bony), polecił wykonanie wizerunku Leonardowi jeszcze jako regent, rządzący w imieniu swojego małoletniego bratanka. Obraz przedstawia piękną i wykształconą dziewczynę w samej wiośnie jej życia — gdy pozowała miała 15–17 lat — trzymającą zwierzątko. Przy piersi. Co do przynależności gatunkowej toczą się dyskusje, czy był to gronostaj, łasiczka lub fretka albinos. Samo jego umieszczenie maskować miało błogosławiony stan Cecilii (urodziła księciu syna Cesare) i jednocześnie mógł być aluzją bądź do nazwiska portretowanej (galay to po grecku gronostaj) lub do faktu otrzymania w 1488 r. przez Lodovica neapolitańskiego Orderu Gronostaja.
Losy obrazu do końca XVIII w. pozostają nieznane. W 1798 r. nabył go we Włoszech dla swojej matki, księżnej Izabeli Czartoryskiej, młody książę Adam Jerzy. Wkrótce stał się ozdobą wspaniałej kolekcji Czartoryskich w Puławach, udostępnianej od 1801 r. jako najstarsze polskie muzeum. W Polsce zapewne zamalowano na czarno tło (badania rentgenowskiego ujawniły zarys krajobrazu i okna) i dodano napis „La Belle Ferronière” — będący wynikiem mylnej identyfikacji z innym dziełem Leonarda. Dama ewakuowana podczas powstania listopadowego do Galicji, a potem do Paryża, od 1878 r. znajduje się w zbiorach Muzeum Czartoryskich w Krakowie. W czasie II wojny światowej zagrabiony przez Niemców, wraz z dwoma innymi skarbami Muzeum (Krajobrazem z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta i Portretem młodzieńca Rafaela) został wywieziony przez generalnego gubernatora Hansa Franka do Bawarii, skąd dzieła Rembrandta i Leonarda da Vinci wróciły w 1946 r. do Polski (obraz Rafaela zaginął).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem zwana też Damą z łasiczką, 1483–85 — Muzeum Czartoryskich, Krakówfot. W. Kryński/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia