Kompania Wschodnioindyjska, Vereenigde Oost-Indische Companie (VOC),
holenderska kompania handlowa, istniejąca 1602–1798;
Kompania Wschodnioindyjska
Encyklopedia PWN
powstała w wyniku zjednoczenia istniejących wcześniej spółek kupiecko-żeglarskich, zajmujących się głównie dalekosiężnym handlem przyprawami korzennymi; otrzymała od Stanów Generalnych monopol na handel na wschód od Przylądka Dobrej Nadziei i na zachód od Cieśniny Magellana; statut Kompanii nadawał jej przywilej wykonywania praw suwerennych w imieniu Republiki Zjednoczonych Prowincji na terytoriach przez nią opanowanych oraz prawo posiadania armii i floty, wypowiadania wojny, zawierania pokoju, bicia monety. Kompania Wschodnioindyjska była federacją prywatnych spółek akcyjnych, składała się z 6 izb terenowych, które delegowały, spośród najbogatszych swoich akcjonariuszy, reprezentantów do zarządzającej nią rady 17 dyrektorów (Heeren XVII). Na początku XVII w. opanowała liczne wyspy na Oceanie Indyjskim, m.in. Moluki, Jawę (dając początek panowaniu holenderskiemu w Indonezji), Formozę, Sumatrę; 1650–70 skolonizowała Przylądek Dobrej Nadziei (punkt zaopatrzeniowy Kompanii Wschodnioindyjskiej na południowym cyplu Afryki), który z czasem stał się kolonią holenderską (obecne RPA), umocniła się w Indiach na Wybrzeżu Malabarskim, 1658 zdobyła Cejlon; handlowała z Chinami i Japonią. Rywalizowała głównie z kupcami portugalskimi — tocząc z nimi zaciekłe walki, wyparła ich z większości kolonii, a także z kupcami angielskimi; pod koniec XVII w., u szczytu potęgi, Kompania Wschodnioindyjska dysponowała 200 statkami i zatrudniała ok. 30 tysięcy ludzi; 1798 przestała istnieć.
