Kartagina, gr. Karchēdṓn, łac. Carthago [z fenickiego Kart Madasz ‘nowe miasto’], arab. Qartajannah,
starożytne miasto fenickie w Afryce Północnej, obecnie w Tunezji, reprezentacyjne przedmieście Tunisu (m.in. rezydencja prezydenta);
Kartagina
Encyklopedia PWN
początkowo kolonia Tyru (wg tradycji założone 814 p.n.e. przez Dydonę) o ustroju oligarchicznym, rządzona przez 2 urzędników (sufetów) oraz Rady: Stu i Trzystu; zgromadzenie ludowe straciło znaczenie. Usamodzielniona w końcu VI w., Kartagina rozwinęła się w potężne państwo-miasto, czerpiące dochody głównie z handlu; na terenach zdobytych w Afryce K. rozwinęła uprawę ziemi, hodowlę bydła i sadownictwo; koloniami objęła wybrzeże zachodniej Sycylii oraz Płw. Iberyjskiego; sprzymierzona z Etruskami, wyparła Greków z ich kolonii na Korsyce i z Trypolitanii (północna Afryka), opanowała Sardynię, Maltę i Baleary; w wieloletnich starciach z greckimi koloniami na Sycylii (Syrakuzy) nie odniosła politycznego sukcesu, uległa natomiast ich wpływom kulturalnym. Mimo niepowodzeń na Sycylii K. uzyskała na początku III w. całkowitą przewagę w zachodniej części M. Śródziemnego. Sprzeczność interesów K. i Rzymu doprowadziła 164 do wybuchu 3 tzw. wojen punickich, zakończonych klęską Kartaginy i zrównaniem miasta z ziemią (146); na terenie państwa kartagińskiego powstała rzymska prowincja Afryka; odbudowana Kartagina stała się w połowie I w. p.n.e. jako Colonia Iulia Carthago jej stolica; w II w. n.e. ośrodek chrześcijaństwa (Tertulian); 439 zdobyta przez Wandalów, 534 — Bizancjum, 697 — Arabów, z czasem opustoszała. W wyniku prac archeologicznych ustalono topografię miasta punickiego i rzymskiego; odkryto m.in. sanktuarium (tofet) głównych bóstw kartagińskich — Tanit i Baala-Hammona, ślady zabudowań mieszkalnych, nekropole (groby komorowe), drobne rzeźby figuralne, maski terakotowe; na terenie kolonii rzymskiej — ruiny cyrku (badanego przez ekspedycję polską 1971), amfiteatru, teatru, odeonu, term, akweduktu, bazylik wczesnochrześcijańskich; liczne rzeźby i mozaiki. Zbiory znajdują się w miejscowym muzeum; ruiny Kartaginy zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.
