Hercen Aleksandr I.
 
Encyklopedia PWN
Hercen Aleksandr I., pseud. Iskander, ur. 6 IV 1812, Moskwa, zm. 21 I 1870, Paryż,
ros. myśliciel i pisarz;
za działalność opozycyjną 2-krotnie (1834–40, 1841–42) skazywany na zesłanie; od 1842 aktywny współpracownik czasopisma „Otieczestwiennyje zapiski”; od 1847 na emigracji, 1853 zał. w Londynie (przy współudziale demokr. emigracji pol.) Wolną Drukarnię Ros., wydawał w niej od 1855 almanach Polarnaja zwiezda, a od 1857 czasopismo „Kołokoł”; nielegalnie przesyłane i kolportowane w Rosji; 1862 zorganizował wraz z N. Ogariowem ros. tajną organizację rewolucyjną Ziemla i Wola; z chwilą wybuchu powstania styczniowego w Polsce Hercen stanął zdecydowanie po jego stronie (wybór publicystyki Hercena z „Kołokoła” na ten temat w: O powstaniu styczniowym 1962), co było powodem kampanii części prasy ros. przeciwko niemu. Poglądy Hercena kształtowały się początkowo pod wpływem fr. socjalizmu utopijnego oraz niem. filozofii idealist. (F.W. Schellinga, a następnie lewicowego nurtu heglizmu); w pracach z lat 40. starał się rozwiązać problemy osobowości i stosunku jednostki do społeczeństwa; filoz. i etyczną problematykę osobowości poruszał również w utworach lit. (Czyja wina? 1847, wyd. pol. 1951; Sroka złodziejka 1848, wyd. pol. 1951; Doktor Krupow 1847), które były jednym z ogniw w procesie kształtowania ros. realizmu. W pracach pisanych na emigracji przeciwstawiał Rosję Europie i sformułował doktrynę „rosyjskiego socjalizmu”, głoszącą możliwość ominięcia przez Rosję stadium kapitalist. z uwagi na socjalist. charakter ros. wspólnoty gminnej (obszczina), przejętą później przez narodników. Główne prace: Dyletantyzm w nauce (1843, wyd. pol. w: Pisma filozoficzne, t. 1 1965), Listy o badaniu przyrody (1845–46, wyd. pol. tamże), Z tamtego brzegu (1850, wyd. pol. tamże), O rozwoju idei rewolucyjnych w Rosji (1850, wyd. pol. w: Pisma filozoficzne, t. 2 1966), Lud rosyjski i socjalizm (1851, wyd. pol. tamże), Rosja i stary świat (1854, wyd. pol. w: Pisma filozoficzne, t. 2 1966); autobiografia Rzeczy minione i rozmyślania (1852–68, wyd. pełne 1919–20, wyd. pol. 1951–69).
Bibliografia
W. i R. ŚLIWOWSCY Aleksander Hercen, Warszawa 1973.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia