Fryderyk I Barbarossa
 
Encyklopedia PWN
Fryderyk I Barbarossa, Fryderyk I Rudobrody, z dynastii Hohenstaufów, ur. ok. 1122, zm. 10 VI 1190,
król niemiecki, cesarz rzymsko-niemiecki.
Kalendarium
Urodził się ok. 1122. W 1146 objął księstwo Szwabii po ojcu Fryderyku Jednookim; po wyborze na króla niemieckiego załagodził spór z rodem Welfów (spokrewnionym z Fryderykiem Barbarossą przez jego matkę Judytę), m.in. uznając 1154 roszczenia Henryka Lwa, księcia Saksonii, do Bawarii, z której 1156 zrezygnowali Babenbergowie w zamian za podniesienie marchii austriackiej do rangi księstwa (Privilegium minus); latem 1157 Fryderyk podjął wyprawę na Polskę w obronie praw wygnanego seniora Władysława II (Wygnańca) i zmusił jego następcę, Bolesława Kędzierzawego, do złożenie hołdu w Krzyszkowie, lecz uznał jego władzę.
Umacnianie władzy cesarskiej we Włoszech
Zaprowadzenie pokoju w Niemczech i uzyskanie współdziałania książąt umożliwiło Fryderykowi Barbarossie podjęcie odbudowy władzy cesarskiej we Włoszech, w tym celu 6-krotnie w ciągu swego panowania wyprawiał się za Alpy; 1153 zawarł układ z papieżem Eugeniuszem III, regulujący wzajemne zobowiązania, który jednak nie usunął zasadniczej sprzeczności uniwersalistycznych celów polityki obu stron; napięcia uwidoczniły się także w kontaktach Fryderyka z papieżem Hadrianem IV podczas wyprawy po koronę cesarską 1154–55; do zaostrzenia stosunków doszło na zjeździe w Besançon 1157, gdy kardynał Rolando Bandinelli określił godność cesarską jako papieskie beneficjum, a kanclerz cesarski Rainald z Dassel, aby powiększyć oburzenie książąt niemieckich, podczas tłumaczenia celowo nadał wypowiedzi legata sens, jakoby cesarz był lennikiem papieża; gdy 1159 Bandinelli zasiadł na tronie papieskim jako Aleksander III, doszło do schizmy, Fryderyk Barbarossa wysunął przeciw niemu Wiktora IV i 3 kolejnych jego następców; nie mógł jednak uzyskać uznania antypapieży przez innych panujących, których drażniły propagandowe sformułowania o wyższości władzy cesarskiej; 1165 przeprowadził kanonizację Karola Wielkiego; z Aleksandrem III sprzymierzyły się miasta lombardzkie z Mediolanem na czele, przeciwstawiając się polityce Fryderyka, usiłującego 1158 za pomocą dekretów ronkalijskich przywrócić podatki, rewindykować regalia i ograniczyć samorząd tych miast. Fryderyk Barbarossa po 3-letnim oblężeniu zdobył 1162 Mediolan i nakazał zburzyć miasto; wkrótce rozgorzało na nowo powstanie kolejnych miast, popartych przez papieża, cesarza bizantyńskiego Manuela I i Normanów sycylijskich, a sukcesy militarne Fryderyka Barbarossy przekreśliła 1167 epidemia malarii, która zniszczyła jego armię, miasta zaś zawiązały Ligę Lombardzką; klęska wojsk cesarskich w bitwie pod Legnano 1176 zmusiła Fryderyka do porzucenia schizmy, uznania Aleksandra III i zawarcia z nim 1177 pokoju w Wenecji, a z miastami lombardzkimi i Sycylią — wieloletniego rozejmu.
Pozycja w Niemczech
Fryderyk Barbarossa poświęcił najbliższe lata umacnianiu swej pozycji w Niemczech; Henryk Lew, oskarżony o łamanie pokoju ziemskiego, został 1180 skazany na banicję i chociaż zatrzymał dobra alodialne, utracił lenna, które podzielono na mniejsze księstwa. Fryderyk Barbarossa nie zrezygnował z programu uniwersalistycznego, jednak zmienił dotychczasową taktykę i 1183 zawarł w Konstancji pokój z Ligą Lombardzką, w którym uznał autonomię miast; w celu wzmocnienia pozycji we Włoszech doprowadził 1186 do małżeństwa swego syna Henryka VI z przypuszczalną dziedziczką Sycylii, Konstancją, co wywołało nowy konflikt z papieżem; załagodziły go przygotowania do trzeciej krucjaty; Fryderyk Barbarossa, uważając się za głowę świata chrześcijańskiego, stanął 1189 na jej czele i pokonał Turków pod Ikonium, jednak 10 VI 1190 utonął podczas kąpieli w rzece Salef (ob. Göksu).
Ocena panowania
Fryderyk Barbarossa stał się bohaterem legendy, upostaciowaniem średniowiecznego ideału rycerza i władcy; wg niemieckich baśni ludowych śpi on zaklęty w skale Kyffhäuser. W XIX w. jego rządy traktowano jako apogeum średniowiecznego cesarstwa, nowsze badania akcentują realizm jego polityki przy niedocenianiu siły miast lombardzkich; dla wzmocnienia swej pozycji forsował rozbudowę systemu zarządzanych przez ministeriałów cesarskich ziem w południowych Niemczech; poprzez politykę dzielenia tzw. księstw szczepowych przyspieszył ich zastąpienie przez charakterystyczne dla Niemiec liczne władztwa terytorialne; stosunki z książętami opierał na zależności lennej.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Aleksander III, Orlando (Rolandus) Bandinelli, ok. 1105–1181, papież od 1159; fresk C. Salvatiego z poł. XVI w. — Watykanfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Henryk VI, koronacja na króla rzymskiego, miniatura w Res Siculae et Liber ad honorem Augusti, Petrusa de Ebulo, koniec XII w.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Fryderyk I Barbarossa koronowany przez papieża Hadriana IV, 1155, miniatura w manuskrypcie Speculum historiale Vincenta de Beauvais, XV w. — Musée Condé, Chantilly fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Otton I Wittelsbach przyprowadzony przez dożę weneckiego przed oblicze papieża Aleksandra III, fresk Spinello Aretino, koniec XIV w. — Palazzo Publico, Sienna fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia