Flaubert 
, ur. 12 XII 1821, Rouen, zm. 8 V 1880, Croisset,
pisarz francuski; jeden z najwybitniejszych przedstawicieli realizmu.
[flobẹ:r]
Gustave , ur. 12 XII 1821, Rouen, zm. 8 V 1880, Croisset,
Flaubert Gustave
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 12 XII 1821 w Rouen. Pierwsze utwory publikował już w latach szkolnych. Studia prawnicze przerwał po pierwszym ataku ciężkiej choroby (1844) i osiedlił się w Croisset, poświęcając się wyłącznie pisarstwu. W Paryżu bywał rzadko, łączność ze światem literackim i przyjaciółmi utrzymywał dzięki obfitej korespondencji, stanowiącej niezwykle cenne świadectwo poszukiwań twórczych i życia literackiego epoki (tomy 1–4 1887; tomy 1–13 1926–54, wybór polski Listy 1957). W 1846 poznał poetkę L. Colet, z którą nawiązał wieloletni burzliwy romans. Wiele podróżował (Bretania, Korsyka, Grecja, Bliski Wschód, Tunis i Kartagina).
Pani Bovary i Szkoła uczuć
W 1856 w „Revue de Paris” rozpoczął druk powieści Pani Bovary (wydanie książkowe 1857, wydanie polskie 1878), która zyskała uznanie Ch.A. Sainte-Beuve’a i Ch. Baudelaire’a i jednocześnie spowodowała oskarżenie Flauberta o obrazę moralności ze strony konserwatywnej krytyki. Powieść z życia prowincji — ukazująca jej zabijającą nudę i ciasnotę — jest przede wszystkim głębokim studium moralno-psychologicznym, a postawa bohaterki stała się dla krytyki literackim i psychologicznym symbolem wyrażającym ucieczkę od rzeczywistości w świat iluzji (bovaryzm). Po napaściach krytyki i spowodowanym nimi procesie, w swej następnej powieści Salambo (1862, wydanie polskie 1905) Flaubert, unikając drażliwych tematów współczesnych, barwnie ukazał dzieje Kartaginy, opierając się na materiałach z podróży i studiach archeologicznych. W 1869 ukazała się Szkoła uczuć pierwsze wydanie polskie pt. Szkoła serca 1931, powieść o pokoleniu młodzieży mieszczańskiej dorastającej w epoce romantyzmu, bogata w elementy autobiograficzne, łącząca analizę miłości i pesymistyczny obraz uczuć i przeżyć bohatera będącego świadkiem wydarzeń politycznych 1848, a niezdolnego do czynu.
Od Kuszenia Świętego Antoniego do Słownika komunałów
Po wieloletniej pracy (3 wersje tekstu) Flaubert ogłosił 1874 Kuszenie Świętego Antoniego (wydanie polskie 1907) — rodzaj dramatu filozoficznego, a następnie Trzy opowieści (1877, wydanie polskie 1914) należące do arcydzieł nowelistyki. Jednocześnie pracował nad Bouvardem i Pécuchetem (1881, wydanie polskie 1950), powieścią będącą sumą obserwacji świata mieszczańskiego, atakującą jego głupotę, zadowolenie z siebie i brzydotę, ośmieszającą wiarę w źle rozumiany postęp i naukę; nieukończony utwór ukazał się dopiero po śmierci Flauberta, podobnie jak Słownik komunałów (1913, wydanie polskie 1992) — kompletowany przez całe lata — stanowiący dopełnienie tej książki. Pisarz zmarł 8 V 1880 w Croisset.
Znaczenie i wpływy
Flaubert odrzucił romantyzm, widoczny jeszcze w pierwszej wersji (powstałej 1845) Szkoły uczuć, i wypracował własną koncepcję estetyczno-filozoficzną sztuki obiektywnej (przemawiającej samym obrazem) i udokumentowanej, dążącej do prawdy (odtwarzającej życie w jego rzeczywistych przejawach) i piękna (odpowiednio dobrane środki wyrazu — praca nad stylem). Żywe zainteresowanie krytyków i pisarzy oraz toczące się wokół dzieła Flauberta dyskusje przejawiły się już w XIX w. w ogromnej liczbie poświęconych mu prac, m.in.: Sainte-Beuve’a, Baudelaire’a, É. Zoli, F. Brunetière’a, G. de Maupassanta, É. Fagueta. Zwolennicy naturalizmu uznali Flauberta za mistrza szkoły, a autorzy XX w. dostrzegali w nim ojca nowoczesnej powieści (M. Proust, J.-P. Sartre), a nawet prekursora nowej powieści (N. Sarraute, M. Butor). W Polsce twórczość pisarza cenił zwłaszcza S. Żeromski; utwory Flauberta były wielokrotnie przekładane przez wybitnych tłumaczy, jak W. Rogowicz, J. Rogoziński i A. Micińska (Szkoła uczuć 1953, Pani Bovary 1955).
