Dominik
 
Encyklopedia PWN
Dominik, właśc. Domenigo Guzmán, święty, ur. między 1171 a 1175, Caleruega (prow. Burgos, pn. Kastylia), zm. 6 VIII 1221, Bolonia,
hiszpański kaznodzieja, założyciel zakonu dominikanów.
Kalendarium
Urodził się między 1171 a 1175 w Caleruega (prow. Burgos, pn. Kastylia). Według późniejszej tradycji ojciec Dominika, Feliks, pochodził z rycerskiego rodu Guzmán; jego matka Joanna jest czczona jako błogosławiona. Gdy miał 14 lat, rodzice wysłali go do szkoły w Walencji. Następnie studiował w Salamance. W 1196, po skończeniu studiów teologicznych, przyjął święcenia kapłańskie. Około 1198 został kanonikiem kapituły katedry diecezji w Osmie. Od 1199 był zakrystianem, a od 1202 — subprzeorem kapituły.
Początki działalności kaznodziejskiej
Decydujące znaczenie dla jego życia miały podróże dyplomatyczne, które odbył w towarzystwie biskupa diecezji, w której pracował, Diego d’Acebesa. Król Kastylii, Alfons IX, wysłał biskupa z poselstwem do Niemiec i Danii w celu przygotowania małżeństwa syna królewskiego. W czasie podróży Dominik znalazł się w okolicach Szczecina i polskiego Pomorza. Był świadkiem najazdu Kumanów z Węgier na Turyngię. Wkrótce po zakończeniu powierzonej im misji udał się do Rzymu, by prosić papieża Innocentego III o zezwolenie na pracę misyjną wśród Kumanów. Papież jednak takiej zgody nie udzielił. W drodze powrotnej do Hiszpanii w południowej Francji zetknęli się z legatami papieskimi, wysłanymi tam do zwalczania szerzącego się ruchu katarów i waldensów i dołączyli do prowadzonej przez nich misji. Biskup Diego zaproponował nowy sposób działania — głoszenie kazań i prowadzenie dysput przy zachowaniu całkowitego ubóstwa, wg ewangelicznego przykładu apostołów. Po powrocie biskupa do Osmy (1207) i wycofaniu się cystersów Dominik prowadził nadal działalność misyjną, wspierany przez żeński klasztor w Prouille w Langwedocji. Po kilku latach pracy w Carcasonne, Narbonne, Fanjeaux, Tuluzie i okolicach ukształtowała się grupa kaznodziejów, których Dominik zdołał przekonać do życia we wspólnocie zakonnej; stało się to możliwe dzięki ofiarowaniu przez jednego z jej członków domu w Tuluzie i poparciu biskupa Fulka. W 1215 Dominik towarzyszył Fulkowi na IV Soborze Laterańskim i prosił papieża Innocentego III o potwierdzenie dla swej wspólnoty. Z inspiracji Dominika wybrano regułę św. Augustyna wzbogaconą o przepisy wzorowane na zwyczajach norbertanów, a biskup Fulko przydzielił Dominikowi kościół Św. Romana w Tuluzie. Tak zorganizowany zakon kaznodziejów (dominikanie) zatwierdził papież Honoriusz III na przełomie 1216 i 1217. Dominik jako mistrz generalny (generał) został przełożonym wszystkich braci.
Ostatnie lata życia
W ostatnich latach życia nie tylko wizytował powstające klasztory, ale także głosił kazania dla wiernych. Był w Hiszpanii, 1219 dotarł do Paryża. W 1220–21 był papieskim legatem w ogarniętej herezją katarów Lombardii, dotarł do Wenecji. W Rzymie na polecenie papieża Honoriusza III przeprowadził reformę klasztorów mniszek. Na Zielone Świątki 1220 i 1221 zwołał do Bolonii kapituły generalne, które określiły duchowy charakter zakonu i uchwaliły jego konstytucje. Wycieńczony pracą zmarł 6 VIII 1221 w Bolonii i tam został pochowany w chórze kościoła Św. Mikołaja (obecnie Św. Dominika). Zakon liczył już wówczas ponad 25 konwentów. Papież Grzegorz IX kanonizował Dominika bullą ogłoszoną 3 VII 1234. Dzień jego pamięci (święto) obchodzono najpierw 5 VIII, 1558 papież Paweł IV przeniósł je na 4 VIII, a 1969 Paweł VI — na 8 VIII.
W sztukach plastycznych
W sztukach plastycznych przedstawiany w białym habicie i czarnym szkaplerzu z kapturem, indywidualnie (Fra Angelico, fresk w krużganku klasztoru San Marco we Florencji, 1430) lub w scenach grupowych, często związanych z modlitwą różańcową (Caravaggio Matka Boska Różańcowa 1606–07), także w scenach typu Sacra Conversazione. Popularne były również cykle prezentujące sceny z życia świętego (N. Pisano i Fra Giulielmo, rzeźby i reliefy sarkofagu Dominika, XIII w. — kościół San Domenico, Bolonia; Fra Angelico, predella Koronacji Marii, 1434–35 — obecnie w Luwrze, Paryż). Jego atrybutami są: księga, krzyż, gwiazda i pies z płonącą żagwią w pysku.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Berruguete Pedro, Święty Dominik i albigensi — Museo del Prado, Madryt fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dominikanie, alegoria przedstawiająca przywracanie porządku i walkę z herezją przez zakonników, fresk A. da Firenze z kościoła Santa Maria Novella we Florencji, XIV w. fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Berruguete Pedro, Św. Dominik przewodniczy deklaracji Auto-da-fé, scena z życia św. Dominika Guzmána, który wybacza grzech heretykowi Rajmundowi — Museo del Prado, Madryt fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Berruguete Pedro, Św. Piotr ukazujący się dwóm dominikanom, fragment ołtarza głównego , kościół klasztoru Św. Tomasza w Ávili (Hiszpania), ok. 1500–04 fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Berruguete Pedro, Św. Dominik zwyciężający wilka herezji, ok. 1500 — Museo del Prado, Madryt fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia