Człowiek — początkowe etapy rozwoju

Człowiek — początkowe etapy rozwoju

 

Początkowe etapy rozwoju człowieka
Epoka datowanie	Typy człowiekowatych	Ważniejsze stanowiska antropologiczne	Pojemność mózgoczaszki w cm3	Inne ważniejsze cechy szkieletu	Kultura i podstawowe elementy trybu życia
HOLOCEN               11–12 tys. lat temu	CZŁOWIEK ROZUMNY od ok. 35 tys. lat temu, wcześniejsze datowania niepewne	liczne stanowiska w Europie, Azji i Afryce, a datujące się od ok. 15 tys. lat również w Ameryce i Australii	średnio 1350–1400 (indywidualna zmienność 1050–2000)	zmniejszenie rozmiarów zębów; wydelikacenie szczęk; zanik prognatyzmu; na żuchwie wyraźna bródka; mózgoczaszka kulista: zanik wałów nadoczodołowych	kultury górnopaleolityczne (m.in. oryniacka, magdaleńska, solutrejska); urozmaicone i starannie obrobione narzędzia kamienne i kościane (groty strzał i oszczepów, igły); malowidła naskalne; wysoko rozwinięte łowiectwo; ok. 8–10 tys. lat temu zaczątki rolnictwa i hodowli; początki zróżnicowania społecznego
PLEJSTOCEN GÓRNY                               250 tys. lat temu
	NEANDERTALSKI CZŁOWIEK 250–40 tys. lat temu	Swanscombe (W. Brytania), Steinheim (Niemcy), Ngandong (Jawa), Montmaurin (Francja), Mapa (Chiny), kilkadziesiąt stanowisk w zachodniej i południowej Europie, w Izraelu, Iraku i Maroku, Rodezja	ok. 1200 do 1700	stosunkowo masywne zęby przednie; na ogół silny prognatyzm; u niektórych form na żuchwie zaczątkowa bródka; bardziej zaawansowane wysklepienie mózgoczaszki; wydatne wały nadoczodołowe	kultury środkowopaleoityczne: mustierska i pokrewne: kamienne tłuki, skrobacze, rylce; pierwsze próby obróbki kości; wysoko rozwinięte łowiectwo; pierwsze ślady obrzędowego pochówku zmarłych
PLEJSTOCEN ŚRODKOWY       ok. 1 mln lat temu	PITEKANTROP 1,5 mln–250 tys. lat temu	Mauer (Niemcy), Jawa (kilka stanowisk), Czoukoutine (północne Chiny), Olduvai (Tanzania), Ternifine (Algieria), Vértessőllős (Węgry), Bilzingsleben (Niemcy)	ok. 800 do 1200	nieco zmniejszowe szczęki oraz zęby trzonowe i przedtrzonowe; żuchwa bez bródki; silny prognatyzm; u niektórych form obecna w uzębieniu diastema; mózgoczaszka wyżej wysklepiona; wydatne wały nadoczodołowe	kultury dolnopaleolityczne: abewilska, klaktońska, aszelska: kamienne tłuki pięściowe, noże i skrobacze o nieregularnych kształtach; wynalezienie ognia; rozwinięte łowiectwo
PLEJSTOCEN DOLNY           ok. 1,8 mln lat temu
	AUSTRALOPITEKI 3,7–1,3 mln lat temu	Omo (południowa Etiopia), Jezioro Rudolfa (Kenia), Olduvai (Tanzania), 5 miejscowości w RPA	ok. 450 do 650	bardzo masywne szczęki oraz zęby trzonowe i przedtrzonowe; żuchwa bez bródki; silny prognatyzm; mózgoczaszka słabo wysklepiona (jakby spłaszczona), u niektórych form na czaszce grzebień strzałkowy; zakrzywione kości dłoni	pierwsze obrobione narzędzia kamienne, tzw. otoczakowe (kultura Oldoway); brak śladów ognisk; zaczątki łowiectwa; organizacja społeczna nie znana
PLIOCEN               5 mln lat temu