Najważniejsze fakty z historii biologii
|
IV w. p.n.e. |
Arystoteles stworzył pierwszy układ systematyczny zwierząt i roślin; jego koncepcje wywierały wpływ na nauki biologiczne przez wiele stuleci |
IV/III w. p.n.e. |
Teofrast z Eresos stworzył podstawy botaniki, opisał około 500 gatunków roślin |
I w. n.e. |
Pliniusz Starszy w dziele Historia naturalis podał całokształt wiedzy przyrodniczej ówczesnych czasów |
II w. |
Galen, najwybitniejszy lekarz starożytności, stworzył podstawy anatomii i fizjologii |
1543 |
A. Vesalius w dziele De humani corporis fabrica... zapoczątkował naukę nowożytnej anatomii |
XVI w. |
M. Servet opisał mały obieg krwi (płucny) |
1628 |
W. Harvey opisał całościowo krążenie krwi |
2. poł. XVII w. |
M. Malpighi stworzył podstawy anatomii mikroskopowej, odkrył naczynia włosowate; wraz z N. Grewem dał podstawy anatomii roślin; R. Hooke dostrzegł i opisał komórkę roślinną |
1693 |
J. Ray wprowadził po raz pierwszy pojęcie gatunku, opisał wiele tysięcy gatunków roślin |
XVII/XVIII w. |
R. Leeuwenhoek odkrył świat mikroorganizmów przy użyciu udoskonalonego przez siebie mikroskopu |
1727 |
S. Hales dał początek fizjologii roślin |
1735 |
C. Linné w dziele Systema naturae przedstawił podstawy stworzonego przez siebie sztucznego, pierwszego hierarchicznego systemu klasyfikacji organizmów; konsekwentnie zastosował i upowszechnił dwuimienne nazewnictwo gatunków (wprowadzone przez G. Bauhina przed 130 laty) |
1757–66 |
A. Haller w dziele Elementa physiologiae corporis humani zawarł całą ówczesną wiedzę o działaniu i budowie organizmu ludzkiego, stworzył podstawy współczesnej fizjologii |
1759 |
C.F. Wolff w dziele Theoria generationis stworzył teorię epigenezy i obalił teorię preformacji, dał podstawy nowoczesnej embriologii |
1779 |
J. Ingenhousz odkrył u roślin zjawisko asymilacji dwutlenku węgla i oddychania |
ok. 1780 |
A. Lavoisier i P. Laplace stwierdzili, że oddychanie komórkowe polega na procesie utleniania |
1800 i 1804 |
J. Senebier i N.Th. Saussure odkryli, że rośliny zielone syntetyzują związki organiczne z dwutlenku węgla i wody |
1804–11 |
J. Śniadecki rozwinął pogląd o krążeniu materii w przyrodzie i o jedności przyrody |
1809 |
J.B. Lamarck w dziele Filozofia zoologii podał pierwszą udokumentowaną teorię ewolucji, nazwaną później lamarkizmem |
1812 |
G. Cuvier stworzył teorię kolejnych katastrof na Ziemi, którym przypisywał przyczynę wygasania gatunków (w ich miejsce miałyby powstawać gatunki nowe); był jednym z twórców współczesnej anatomii porównawczej i paleontologii (1800–05) |
1827–28 |
K.E. Baer odkrył komórkę jajową ssaków; sformułował tzw. prawo rozwojowe Baera |
1828 |
F. Wöhler dokonał po raz pierwszy syntezy związku organicznego — mocznika, przez co obalił pogląd o warunkowaniu procesów fizjologicznych przez nieokreśloną „siłę życiową” |
1831 |
R. Brown odkrył jądro komórkowe (u roślin) |
1838–39 |
M.J. Schleiden i Th. Schwann sformułowali teorię komórkowej budowy roślin i zwierząt |
1840 |
J. Liebig podał teorię mineralnego odżywiania się roślin |
1857–90 |
L. Pasteur stworzył podstawy nowoczesnej mikrobiologii i immunologii, wyjaśnił procesy fermentacji, obalił wiarę w samorództwo organizmów, rozwinął metodę szczepień ochronnych |
1859 |
Ch.R. Darwin w dziele O powstawaniu gatunków... przeprowadził dowód zmienności świata organicznego i wysunął teorię doboru naturalnego i walki o byt; teoria Darwina, zw. darwinizmem, wpłynęła decydująco na dalszy rozwój myśli ewolucyjnej |
poł. XIX w. |
C. Bernard odkrył glikogen i jego przemiany, rolę wątroby w przemianie cukrów, trawienne właściwości soku trzustkowego |
1864 |
F. Müller wykrył uogólnienie biologiczne, które 1866 E. Haeckel sformułował, rozwinął i nazwał prawem biogenetycznym |
1866 |
G.J. Mendel odkrył podstawowe prawa dziedziczenia, stworzył naukowe podstawy genetyki |
1869 |
F. Miescher wykrył kwasy nukleinowe |
1875 |
E.A. Strasburger odkrył mitozę i opisał proces kariokinezy w komórkach roślinnych |
1875 |
W. Mayzel odkrył kariokinezę w komórce zwierzęcej |
1880 |
F. Kamieński odkrył mikoryzę (między grzybami i roślinami wyższymi) |
1888–1903 |
I.P. Pawłow wyjaśnił mechanizm wydzielania soków trawiennych, dzięki zastosowaniu nowych metod badawczych |
od ok. 1890 |
Ch.S. Sherrington dokonał odkryć dotyczących funkcji neuronów, gł. odruchowej czynności rdzenia kręgowego; zapoczątkował badania na synapsach, wprowadził termin synapsa, podał klasyfikację receptorów |
1892 |
A. Weismann wysunął teorię ciągłości plazmy zarodkowej; w ewolucjonizmie stworzył kierunek zw. neodarwinizmem |
1897–1901 |
L. Marchlewski i M. Nencki odkryli podobieństwo chemicznej budowy chlorofilu i hemoglobiny |
1900 |
H. de Vries, C. Correns i E. Tschermak ponownie odkryli (niezależnie od siebie) prawa Mendla |
1901–03 |
H. de Vries ogłosił teorię mutacji |
1902 |
E. Fischer ogłosił podstawowe prace prowadzące do poznania polipeptydowej struktury białek |
1904 |
I.P. Pawłow zapoczątkował nowy kierunek badań fizjologicznych i nową dyscyplinę naukową — fizjologię wyższych czynności nerwowych, wprowadził pojęcie odruchu warunkowego i bezwarunkowego |
1906–12 |
Th. Morgan i współpracownicy ostatecznie ugruntowali chromosomową teorię dziedziczenia |
1909 |
W. Johannsen wprowadził do biologii pojęcie genu |
1927 |
H.J. Muller wykazał możliwość sztucznego wywoływania mutacji, np. promieniami rentgenowskimi |
1936 |
A.I. Oparin ogłosił, powszechnie obecnie uznawaną, teorię powstania życia na Ziemi |
1942 |
J.S. Huxley przedstawił w dziele Ewolucja zarys współczesnej genetyki, systematyki i darwinowskiej teorii doboru naturalnego |
1942–69 |
M. Delbrück, W.T. Bailey, S.E. Luria i A.D. Hershey odkryli u bakterii samorzutne tworzenie form mutacyjnych oraz zjawisko rekombinacji u bakteriofagów |
1950–70 |
U. Euler, B. Katz, J. Axelrod wyjaśnili mechanizm przekaźnictwa w ośrodkowym układzie nerwowym za pośrednictwem noradrenaliny i acetylocholiny |
1952 |
L.C. Pauling przedstawił spiralny model cząsteczki białka |
1953 |
S.L. Miller — poprzez wyładowanie elektryczne w pierwotnej atmosferze (tj. mieszaninie metanu, amoniaku, wodoru i pary wodnej) — otrzymał mieszaninę prostych aminokwasów, co stanowi potwierdzenie teorii Oparina
|
1953 |
J.D. Watson i F.H. Crick opracowali model budowy przestrzennej (podwójna spirala) kwasu deoksyrybonukleinowego — DNA |
do 1959 |
S. Ochoa i A. Kornberg wyjaśnili mechanizm biologicznej syntezy DNA i RNA |
1959–71 |
W.E. Sutherland odkrył znaczenie cyklicznego AMP w procesie regulacji hormonalnej |
1966 |
M.W. Nirenberg, R.W. Holley i H.G. Khorana rozszyfrowali kod genetyczny |
1968–70 |
W. Arber, D. Nathans i H.O. Smith odkryli i badali enzymy restrykcyjne i ich zastosowanie w genetyce molekularnej (podstawa inżynierii genetycznej) |
1970–72 |
H.G. Khorana dokonał pierwszej chemicznej syntezy naturalnego genu bakteryjnego |
1970–80 |
M. Smith stworzył ogólną teorię ukierunkowanej mutagenezy, pozwalającej na otrzymanie dowolnych mutacji w genach |
1972 |
J.F.R. Kerr, A.H. Wyllie i A.R. Currie wysunęli ideę, że zdolność komórek do zaprogramowanej śmierci (tzw. apoptoza) należy do podstawowych właściwości komórki i reguluje przebieg wielu procesów biologicznych u wielokomórkowców; pogląd ten został powszechnie przyjęty po 20 latach badań |
1972–73 |
H. Boyer, P. Berg, S. Cohen opracowali technikę klonowania DNA |
od 1973 |
Powstawanie inżynierii genetycznej; przenoszenie genów wyższych organizmów do bakterii (P. Berg, H.W. Boyer, S. Cohen, R.W. Davis, K. Murray) |
1975 |
C. Milstein i G. Kohler opracował metodę produkcji przeciwciał monoklonalnych |
1977 |
Po raz pierwszy został wyprodukowany hormon ludzki (somatostatyna) przez bakterie, do których wprowadzono zsyntetyzowany chemicznie gen |
1981–82 |
R. Palmiter i A. Sprading wyhodowali pierwsze transgeniczne zwierzęta (myszy) |
1982 |
S.B. Prusiner odkrył istnienie białkowych chorobotwórczych czynników zakaźnych, tzw. prionów |
1986 |
K. Mullis oprac. technikę powielania DNA (tzw. PCR), będącą precyzyjną metodą namnażania genów, np. do analizy mikropróbek materiału genetycznego |
1996 |
I. Wilmut i współpracownicy sklonowali z komórek somatycznych pierwszego ssaka — owcę Dolly (ogłoszenie wyników 1997) |
1998 |
L. Ignaro, R. Furchgott, F. Murad odkryli nowy przekaźnik synaptyczny — tlenek azotu, działający na mięśnie gładkie układu krwionośnego |
1998 |
L. Margulis, K.V. Schwarz w Five Kingdoms ugruntowali podział organizmów na 5 królestw: Monera, Protista, Grzyby, Rośliny, Zwierzęta (ich pierwsze prace 1982, P.H. Raven’a, P.F. Ewert’a, S.E. Eichorn’a 1986 w Biology of Plants; P.H. Raven’a, G.B. Johnson’a 1986 w Biology) |
2003 |
Ustalono pełną sekwencję genomu człowieka w ramach międzynarodowego programu HUGO (ang. Human Genome Project) oraz projektu prywatnej korporacji Celera |