Arktyka. Warunki naturalne. Ukształtowanie powierzchni

Arktyka. Warunki naturalne. Ukształtowanie powierzchni.

Największe wyspy: Grenlandia, Ziemia Baffina, Wyspa Wiktorii, W. Ellesmere’a, Nowa Ziemia, Spitsbergen; gł. półwyspy: Kolski, Tajmyr, Czukocki. Powierzchnia lądowa Arktyki (ok. 10 mln km²) jest w większej części nizinna, należą bowiem do niej krańce niziny Wschodnioeuropejskiej, Zachodniosyberyjskiej, Północnosyberyjskiej, Jańsko-Indygirskiej i Kołymskiej oraz niziny nad O. Arktycznym w Ameryce Północnej. W eurazjatyckiej części Arktyki góry występują na Płw. Tajmyr (G. Byrranga, wysokość do 1146 m), wzdłuż pr. brzegu rz. Lena (północna część G. Wierchojańskich, wysokość do 2389 m) i na Płw. Czukockim, natomiast w amer. części A. wyższe góry występują na Ziemi Baffina (do 2591 m), na Wyspie Ellesmere’a (do 2638 m). Najwyższy szczyt A. znajduje się we wschodniej Grenlandii (Góra Gunnbjørna, 3700 m). Poza obszarami zlodowaconymi, rzeźba A. jest peryglacyjna, poddawana intensywnym procesom wietrzenia mrozowego, soliflukcji, działalności lodu gruntowego i in. Większą część A. zajmuje O. Arktyczny z szerokim obszarem szelfu (głęb. do 200 m), na którym leżą przybrzeżne morza: Barentsa, Białe, Karskie, Łaptiewów, Wschodniosyberyjskie, Czukockie, Beauforta, Baffina. Do mórz Arktyki uchodzi wiele rzek Eurazji i Ameryki Północnej: Peczora, Ob, Jenisej, Chatanga, Anabar, Lena, Jana, Indygirka, Kołyma, Mackenzie; płyną one w rozległych dolinach, tworząc zatoki w ujściach; rzeki A. zamarzają na 9–10 mies. w roku, mniejsze — niekiedy do dna; największe jezioro A. — Tajmyr, na płw. Tajmyr.

Spitsbergen, tundra (Arktyka)