fortepian
instrument muzyczny z grupy chordofonów uderzanych (chordofony);
[wł. forte ‘mocno’, piano ‘cicho’],
fortepian
Encyklopedia PWN
jeden z najpopularniejszych instrumentów solowych. W drewnianym korpusie rezonansowym znajduje się metalowa rama ze strojnicą, na której są umieszczone struny oraz płyta rezonansowa; najniższe dźwięki są wydobywane z pojedynczych strun, wyższe z 2 strun, najwyższe z 3 strun (tzw. naciąg potrójny); wzdłuż krótszego boku jest umieszczona klawiatura; klawisze po naciśnięciu powodują za pośrednictwem systemu dźwigni uderzenie młotka w strunę. Każda struna (lub zespół strun danego dźwięku) jest wyposażona w tłumik z filcową poduszeczką, połączony z mechanizmem młoteczkowym; naciśnięcie klawisza powoduje uniesienie tłumika, puszczenie klawisza — opuszczenie go na struny. Z 2 pedałów prawy (pedał forte) służy do równoczesnego odsunięcia wszystkich tłumików od strun, dzięki czemu pobudzone struny brzmią mimo zwolnienia klawiszów przez cały czas naciskania pedału; lewy (pedał piano) — przesuwa klawiaturę wraz z młotkami w prawo, wskutek czego główka młotka uderza tylko w jedną lub 2 struny, wywołując dźwięk cichszy. Fortepian został skonstruowany (1709–11) przez Włocha B. Cristoforiego. Pierwsze fortepiany miały ramę drewnianą (co powodowało szybkie rozstrajanie się instrumentu) i prymitywną mechanikę młoteczkową (niedostateczne tłumienie, brak urządzenia do szybkiej repetycji dźwięku itp.). Braki te usunięto ostatecznie dopiero ok. połowy XIX w. W XVIII i XIX w. budowano także fortepiany z pionowym układem strun (fortepian żyrafa, piramida, szafa) oraz z poziomym, poprzecznym (fortepian stołowy), na wzór klawikordu. Najważniejsze współczesne wytwórnie fortepianów: Steinway, Bechstein, Blüthner, Pleyel, Bösendorfer; w Polsce od XVIII w. liczne firmy cieszące się znacznym uznaniem (Leszczyński, Tarczyński, Małecki, Kerntopf, Fibiger i in.), obecnie w Kaliszu (Calisia) i Legnicy.
