Bodin Jean, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej

Bodin Jean, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej

 

O prawdziwych znamionach suwerenności

Ponieważ nie ma na ziemi po Bogu nikogo większego od suwerennych książąt i ponieważ są oni przezeń ustanowieni jako jego namiestnicy, ażeby rozkazywali innym ludziom, trzeba zwracać uwagę na ich godność, aby z całym posłuszeństwem uszanować i uczcić ich majestat, myśleć i mówić o nich z pełną czcią, albowiem ten, który znieważa swego suwerennego księcia, znieważa Boga, którego jest on obrazem na ziemi. (...) Otóż, ażeby można było poznać tego, kto jest księciem suwerennym, trzeba znać jego znamiona, które bynajmniej nie są wspólne innym poddanym; gdyby bowiem były one wspólne, nie byłoby wcale suwerennego księcia. (...) Pierwsze znamię suwerenności polega na władzy wydawania ustaw, czyli rozkazywania wszystkim w ogólności i każdemu z osobna, a której nie można udzielić poddanym. (...)

Ta sama władza wydawania i uchylania ustaw obejmuje wszystkie inne uprawnienia i znamiona suwerenności do tego stopnia, że ściśle mówiąc można stwierdzić, iż istnieje tylko to jedno znamię suwerenności, zważywszy, że w nim mieszczą się wszystkie inne uprawnienia, jak postanawianie wojny lub zawieranie pokoju, rozpoznawanie w ostatecznej instancji orzeczeń wszystkich urzędników, powoływanie i odwoływanie najwyższych funkcjonariuszy, nakładanie na poddanych ciężarów i danin oraz zwalnianie od nich, świadczenie łask i dyspensowanie od rygorów ustaw, podwyższanie lub obniżanie tytułu wartości i stopy monet, zmuszanie poddanych i wasali (...) do przestrzegania wierności, bez względu na tego, komu należy się przysięga (...).

Ponieważ mówiliśmy o suwerenności i prawach oraz znamionach tejże, trzeba przyjrzeć się w każdej Rzeczypospolitej tym, co suwerenność dzierżą, aby orzec, jakie jest państwo; gdyż jeśli suwerenność należy do jednego jedynego księcia, nazwiemy je monarchią; jeśli cały lud ma w tym udział, powiemy, że państwo jest ludowe, tj. demokratyczne, a jeśli tylko mniejsza część ludu, orzekniemy, że państwo jest arystokratyczne [tj. oligarchiczne] (...).

(...) jeśli mówimy, że ten ma władzę absolutną, kto zupełnie nie jest poddany prawom, to nie znajdzie się na świecie suwerennego księcia, zważywszy, że wszyscy książęta na ziemi są poddani prawom Boga i natury i wielu prawom ludzkim, wspólnym wszystkim ludom. (...)

I przez to władza absolutna książąt i państw suwerennych nie rozciąga się wcale na prawa Boga i natury.

J. Bodin Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, Warszawa 1958.